Historia
Kościół św Barbary wybudowano w latach 30-tych XV wieku na miejscu wcześniejszej, drewnianej kaplicy, istniejącej już w 1387 roku i określanej jako Biirbarn Capclla. Kaplica ta, położona wówczas poza obrębem miejskim, służyła szpitalowi dla zakaźnie chorych. Dzięki rozbudowie do wielkości pokaźnego kościoła, budowla w 1456 roku została podniesiona do rangi świątyni parafialnej. Nie ma pewności czego dotyczyła przekazana w źródłach data 1485. Być może miała ona związek z jakąś kolejną przebudową, naprawą dachu lub wzniesieniem wieży.
Pod koniec XV wieku kościół oraz szpital był kilkakrotne niszczony przez pożary. Po kolejnym z nich w 1545 roku wzniesiono przypory wzmacniające mury, a w końcu XVI wieku odbudowano wieżę, na której w 1619 roku zamontowano zegar. W latach 1726–1728 dokonano przebudowy zasadniczo zmieniającej charakter kościoła. Do istniejącej budowli gotyckiej dodano węższą i niższą nawę południową, tworząc tym sposobem wnętrze trójnawowe. Równocześnie formę barokową nadano szczytom, przedtem ozdobionym gotyckimi sterczynami. Nawę południową rozebrano w 1966 roku z powodu zniszczeń wojennych, częściowo przywracając oryginalny wygląd.
Architektura
Kościół z XV wieku był założeniem halowym, prawdopodobnie dwunawowym, bez wydzielonego zewnętrznie z bryły prezbiterium, z czworoboczną wieżą po stronie zachodniej. Po północno – wschodniej stronie znalazła się kwadratowa w rzucie zakrystia, przykryta sklepieniem kryształowym. Długość kościoła wynosiła około 36 metrów, a szerokość 18 metrów. Do wnętrza prowadziły dwa portale: ostrołukowy pod wieżą i mniejszy od strony północnej, być może kolejny znajdował się także we wschodniej części ściany południowej. Kościół oświetlany był dużym, pojedynczym, ostrołukowym oknem z maswerkami w ścianie wschodniej i czterema ostrołukowymi od północy i czterema od południa. Wnętrze przykryte zostało sklepieniem kryształowym w kruchcie pod wieżą i krzyżowym w późniejszych międzyprzyporowych kaplicach. Pierwotne sklepienie nawy nie zachowało się, nie wiadomo więc jaka miało formę.
Stan obecny
Średniowieczny kościół znacznie ucierpiał na skutek nowożytnych przekształceń i zniszczeń wojennych. Na skutek tych ostatnich zawaliły się ściany szczytowe, górna kondygnacja wieży oraz dachy, a wraz z nimi większość sklepień w północnych kaplicach oraz nawie. Znacznej zmianie uległa elewacja południowa korpusu, przepruta w okresie nowożytnym arkadami do utworzonej wówczas nawy bocznej, którą rozebrano w XX wieku. Nie otworzono jednak wówczas pierwotnych otworów okiennych, a w arkady wstawiono barwne witraże.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Friedrich J., Gdańskie zabytki architektury do końca XVIII wieku, Gdańsk 1997.
Strona internetowa gedanopedia.pl, Kościół św Barbary.