Historia
Kościół w Gaworzycach (Quaritz) został wzniesiony w XIV wieku, najprawdopodobniej przed 1376 rokiem, kiedy to w źródłach pisanych odnotowany został „rector ecclesie de Guaricz”. Na początku XVI wieku do kościoła dobudowana została późnogotycka wieża. W tym samym stuleciu, na skutek postępującej reformacji budowla przekazana została społeczności protestanckiej, której służyła do czasu zwrotu katolikom w połowie XVII wieku.
Być może kościół ucierpiał w trakcie wydarzeń z lat 1604 – 1607, kiedy to stronniczy sąd zabronił chłopom wykupienia się od ciężarów feudalnych nowego właściciela z rodu Zedlitzów. Zbuntowani kmiecie sprzeciwili się także budowie na gromadzkim pastwisku nowego folwarku i wysunęli szereg innych zarzutów natury ekonomicznej, co doprowadziło do wieloletniego konfliktu, w trakcie którego Gaworzyce praktycznie przekształcono w obóz wojskowy. Po fiasku kilku zbrojnych wypraw i odmowie pacyfikacji wsi przez Głogowian, ostatecznie Gaworzyce zajęte zostały przez sprowadzonych z Węgier najemników. W trakcie zdobywania wsi część walk miała być prowadzona na cmentarzu, ale wykorzystania samego kościoła do celów obronnych nie odnotowano.
W ciągu XVIII i XIX wieku w kościele stopniowo wymieniano wyposażenie na nowożytne. Prowadzono prace remontowe, ale i zmodernizowano większość otworów okiennych. W trakcie drugiej wojny światowej kościół uniknął zniszczeń, ale w kolejnych latach popadł w zaniedbanie. Gruntowną renowację przeprowadzono w 1969 roku. Ostatnie większe prace remontowe prowadzono na początku XXI wieku.
Architektura
Kościół utworzony został z pojedynczej nawy na planie zbliżonym do kwadratu, do której od wschodu dostawiono węższe i niższe prezbiterium, również na rzucie kwadratu. Po stronie zachodniej na osi dobudowano późnogotycką, smukłą wieżę o czworobocznej podstawie. Zarówno nawa, prezbiterium jak i wieża wzmocnione zostały w narożach przyporami, przy czym wszystkie ustawiono pod skosem w stosunku do osi wzdłużnej kościoła. Nad nawą i prezbiterium założono osobne dachy dwuspadowe o wysoko umieszczonych kalenicach i stromych połaciach, charakterystycznych dla późnego gotyku. Oświetlenie zapewniały okna ostrołuczne, być może o uskokowych ościeżach. Formę taką nadano też przeźroczom na najwyższej kondygnacji wieży, które dodatkowo wypełniono ceglanym laskowaniem o kształcie litery Y.
Stan obecny
Kościół zachował uzyskany w średniowieczu układ przestrzenny i bryłę. Nowożytnym dodatkiem jest kruchta poprzedzająca wejście do nawy od południa. Przekształceniu uległa większość otworów, za wyjątkiem zamurowanego obecnie okna wschodniego prezbiterium oraz przeźroczy na najwyższym piętrze wieży. Wnętrze posiada wystrój nowożytny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Lutsch H., Die Kunstdenkmäler der Landkreise des Reg.-Bezirks Liegnitz, Breslau 1891.
Szkice z dziejów Śląska, red. Ewa Maleczyńska, Warszawa 1953.