Historia
Kościół w Garbnie (Lamgarben) wybudowano prawdopodobnie w drugiej połowie XV wieku, choć nie można wykluczyć, iż nawa powstała wcześniej. Wieżę wzniesiono w dwóch etapach i ukończono około końca XV stulecia. Kościół pierwotnie nosił wezwanie św. Katarzyny. Do XVI wieku znajdował się pod patronatem zakonu krzyżackiego, a po sekularyzacji Prus Zakonnych służył luteranom. W latach 1728-1732 rozebrana została nawa wraz z ewentualnymi aneksami, a na jej miejscu przy średniowiecznej wieży wzniesiono nową. W 1818 roku przechodząca nad okolicznymi terenami wichura strąciła z wieży i nawy dach, który spadając przebił strop oraz zniszczył większość wyposażenia kościoła. Po tym wydarzeniu remont budowli zakończono dopiero w 1824 roku. W czasie II wojny światowej kościół został niemal w całości zniszczony, zachowały się jedynie mury średniowiecznej wieży. Nowy kościół pod wezwaniem Matki Boskiej wzniesiono na starych fundamentach w latach 80-tych XX wieku.
Architektura
Kościół zbudowany został na niewielkim wzniesieniu w zakolu rzeki Guber. Wzniesiono go z cegły w wiązaniu gotyckim na kamiennym cokole. Prawdopodobnie był budowlą salową na planie prostokąta, bez wyodrębnionego zewnętrznie prezbiterium, a więc prezentował typ bardzo popularny pośród wiejskich budowli sakralnych na obszarze państwa krzyżackiego. Po stronie zachodniej nawy usytuowana została czworoboczna wieża, przypuszczalnie kościół posiadał też zakrystię.
W przyziemiu wieży umieszczono od zachodu portal wejściowy. Dolna, starsza część wieży, ozdobiona została z każdej wolnej strony trzema wysokimi blendami, ukończonymi dopiero w drugiej fazie, kiedy to zamknięto je półkoliście i ozdobiono wzorem z naprzemiennie czarnej i czerwonej cegły. Dwie najwyższe kondygnacje także ozdobiono rzędami czterech blend, ale niższych i w niektórych miejscach poprzebijanych otworami okiennymi. Blendy najwyższej kondygnacji wyróżniono od pozostały ostrołucznymi zamknięciami. Ponadto dwie najwyższe kondygnacje oddzielono od dolnej części fryzem z czterech rzędów ustawionych pod skosem cegieł, a same górne piętra rozdzielono tynkowanym fryzem.
Stan obecny
Do chwili obecnej z pierwotnej, średniowiecznej budowli przetrwała jedynie późnogotycka wieża, natomiast widoczna dziś nawa wraz z aneksami pochodzi z XX wieku. Warta uwagi jest wyraźnie widoczna na elewacjach zewnętrznych murów wieży jej dwufazowość. Wyróżnia się także wysoki fryz zębaty oraz charakterystyczne dla późnego gotyku gęsto rozmieszczone i półkoliście zamknięte blendy.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Ostpreußen, Die Bau- und Kunstdenkmäler in Natangen, red. A.Boetticher, Königsberg 1892.
Herrmann C., Mittelalterliche Architektur im Preussenland, Petersberg 2007.