Historia
Wieża w Dzietrzychowicach (niem. Dittersbach) została zbudowana na terenie dóbr, które w pierwszej połowie XIV wieku stanowiły własność rodu Kelbichen. Ostatni przedstawiciel tejże rodziny, niejaki Dietrich, zapisał majątek żonie Elisabeth von Schaffgotsch, ale wdowa sprzedała go w 1467 roku Matthesowi von Promnitz. Nowy właściciel przypuszczalnie między 1467 a 1474 rokiem, kiedy to pisał się z Dzietrzychowic, ufundował murowaną wieżę mieszkalną. Została ona ulokowana na szlaku z kasztelanii żagańskiej do nowogrodzkiej, jako jeden z dwóch ośrodków dworskich we wsi. W 1474 roku Matthes uzyskał zatwierdzenie lenna, obejmujące między innymi dolny dwór wraz z wieżą. W ciągu kilku stuleci była ona przebudowywana, zmiany te nie były jednak odnotowywane w przekazach pisanych. Własność rodziny Promnitzów stanowiła do 1624 roku. Jak wynika ze źródeł ikonograficznych, po II wojnie światowej obiekt był zrujnowany i pozbawiony dachu. W tym czasie wyburzono XVIII wieczne dobudówki przylegające do wieży.
Architektura
Wieża usytuowana została na stoku niewielkiego wzniesienia, przy krawędzi skarpy powyżej stawu i strumienia, w zachodniej części wsi. Zbudowano ją na planie zbliżonym do kwadratu o wymiarach 7,6 x 8,7 metra, z kamienia polnego, cegły i rudy darniowej, spojonych zaprawą wapienną. Była to wieża bardzo mała jak na budowle mieszkalne. Stosunkowo grube, około półtorametrowe mury nadawały jej obronnego charakteru, choć wejście dostępne było bezpośrednio z dziedzińca (o ile poziom gruntu nie był w średniowieczu niższy, wówczas wejście nie byłoby tak łatwo dostępne). Pierwotnie wieża otoczona była zabudowaniami dworskimi, różnego rodzaju przybudówkami i parterowym budynkiem z kominem, zapewne pełniącym rolę kuchni.
Czterokondygnacyjny wieżowy budynek nakryty został stromym dachem czterospadowym, a w jego elewacjach nieregularnie porozmieszczano otwory okienne. Pierwotnie były one małymi gotyckimi oknami, umieszczonymi od wewnątrz w głębokich, szeroko rozglifionych wnękach. Piwnicę i parter oświetlały tylko niewielkie okna szczelinowe, dlatego jedynie powyżej (na pierwszym i drugim piętrze) znajdowały się pomieszczenia mieszkalne i reprezentacyjne, zaś dolna część pełniła rolę magazynowo – gospodarczą. W elewacji zachodniej, frontowej, umieszczone zostały portale wejściowe do części przyziemnej i piwnicy. Oba otrzymały ościeża zamknięte bardzo lekko zaznaczonymi ostrołukami (wejście piwniczne półkoliste z zewnątrz, ostrołuczne w środku). Dodatkowo na elewacji zachodniej pierwotnie znajdował się wykusz latrynowy.
Wewnątrz wieży jedynie piwnica została podsklepiona, a trzy górne pomieszczenia podzielone były drewnianymi stropami na kondygnacje o zróżnicowanej wysokości. Komunikacja między nimi odbywała się za pomocą drabiniastych schodów. Jednoprzestrzenna piwnica, dostępna bezpośrednio z dziedzińca, przykryta była kolebką i wyposażona we wnękę ścienną na świecę przy wejściu. Doświetlający ją otwór wyprowadzono na poziom terenu za pomocą ceglanego parapetu schodkowego. Przyziemie oświetlane było jedynie dwoma otworami szczelinowymi, natomiast pierwsze piętro oświetlały dwa okna: od północy i południa. Największy komfort miało najlepiej oświetlone aż z trzech stron piętro drugie, wyposażone także w latrynę.
Stan obecny
Obecnie wieża jest własnością prywatną i od lat 90-tych XX wieku powolnie remontowana. Uzyskała nową więźbę dachową i dach z lukarnami pokryty dachówką ceramiczną. Pierwotny charakter wieży zniekształcony został dużymi nowożytnymi oknami, które posiadają ślady licznych przemurowań. Nowożytne jest także północne wejście do wieży. Z pierwotnych detali architektonicznych zachowały się zachodnie portale wejściowe oraz wnęka na świecę w piwnicy. Na piętrze widoczny jest relikt jednego ostrołucznego okna (przetrwał łęk i ościeże wnęki). Okna na najwyższym piętrze zachowały pierwotne wnęki, ale ich otwory zostały znacznie powiększone. Legendarne są przekazy jakoby w piwnicy istniało tajemne wejście, prowadzące pod stawem w kierunku folwarku klasztornego.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Chorowska M., Rezydencje średniowieczne na Śląsku, Wrocław 2003.
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.
Nowakowski D., Siedziby książęce i rycerskie księstwa głogowskiego w średniowieczu, Wrocław 2008.