Historia
Kościół św. Marii Magdaleny i Mikołaja w Dziekanowicach wzniesiony został około przełomu XII i XIII wieku. Możliwe, iż jego fundatorem był jeszcze Kazimierz Sprawiedliwy. Po raz pierwszy świątynię z Dziekanowic odnotowano w źródłach pisanych w 1270 roku, a w 1325 roku potwierdzona została źródłowo miejscowa parafia. W 1645 roku do kościoła dostawiona została nowa nawa główna, a następnie zakrystia, w efekcie czego średniowieczny kościół stał się prezbiterium wtopionym w nową świątynię. Kolejne przekształcenia budowli miały miejsce w XVIII i XIX stuleciu.
Architektura
Kościół romański został wzniesiony z ciosów piaskowca, które starannie obrabiano prostopadłymi lub ukośnymi nacięciami, a także gdzieniegdzie oznaczano znakami kamieniarskimi – gmerkami, przedstawiającymi kombinacje strzały, zygzaka, krzyża i półkola. Pierwotnie kościół składał się niewielkiej prostokątnej nawy o wymiarach wnętrza około 5,1 x 7 metrów i węższego, malutkiego, prawie kwadratowego prezbiterium o wymiarach 2,5 x 2,9 metra. Obie części rozdzielono arkadą tęczy z gzymsem impostowym. Oświetlenie kościoła oryginalnie zapewniały wąskie, nieduże, obustronnie rozglifione otwory okienne, z których wschodni w prezbiterium wyróżniono wewnętrznym, trójlistnym obramieniem. Wnętrze prezbiterium przykryte było sklepieniem opartym na konsolach, nawa zaś była przykryta drewnianym stropem.
Stan obecny
Kościół zachował pierwotne mury prezbiterium i nawy poza ścianą zachodnią, wyburzoną w trakcie nowożytnej przebudowy. Na kamiennych blokach widocznych jest 28 znaków należących do 11 kamieniarzy. We wnętrzu prezbiterium znajduje się sklepienie krzyżowe pochodzące z czasu remontu z 1914 roku, ale podparte na romańskich wspornikach, oraz oryginalna arkada tęczy, obecnie z zamurowanymi impostami. Zachowały się także resztki cennych malowideł ściennych z XII/XIII wieku na łuku tęczy i murach prezbiterium.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013.
Kubica E., Katalog zabytków wczesnośredniowiecznej architektury monumentalnej Małopolski, Rusi i Wołynia, „Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego”, tom XVII, Rzeszów 1996.
Świechowski Z., Architektura romańska w Polsce, Warszawa 2000.