Historia
Kościół w Drożkowie (łuż. Droškow, niem. Droskau) zbudowany został w drugiej połowie XIII wieku. Pod koniec XIII lub w XIV wieku powiększono go o wieżę, natomiast pod koniec średniowiecza, w XV stuleciu, dobudowano zakrystię i przebudowano zgodnie z nowymi trendami prezbiterium. Następnie na początku XVI wieku założono nową więźbę dachową. Prace późnogotyckie być może przeprowadzono z fundacji możnej rodziny Kottwitzów, patronów kościoła pod koniec XV wieku (w 1480 roku jako właściciel wsi odnotowany został Henryk von Kottwitz).
W pierwszej połowie XVI wieku kościół na fali reformacji przejęty został przez społeczność protestancką. Zapewne zapoczątkowało to proces wymiany średniowiecznego wyposażenia i zmiany gotyckiego wystroju na wczesnonowożytny, ze względu na odmienne wymagania nowego kultu i pojawiające się wpływy renesansu. W XVII lub XVIII wieku dostawiona została przybudówka przy prezbiterium, ale budowla uniknęła w tym okresie większych przekształceń.
Pod koniec XIX wieku wieżę kościoła zwieńczono neogotyckim hełmem, ponadto dostawiono południową kruchtę i aneks przy wieży. Działania wojenne II wojny światowej szczęśliwie nie przyczyniły się do większych zniszczeń. Po ich zakończeniu kościół pod nowym wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego powrócił w ręce katolików. W latach 1981 – 1986 budowlę poddano gruntownej renowacji, w trakcie której skuto nowożytne tynki i odsłonięto kamienne elewacje.
Architektura
Kościół usytuowano na wzgórzu będącym najwyższym punktem wsi. Wzniesiony został z kamieni narzutowych oraz z piaskowca wykorzystanego do konstrukcji detali architektonicznych. W najstarszej formie składał się z orientowanej na linii wschód – zachód prostokątnej w planie nawy o wymiarach 16,4 x 10,4 metra oraz z węższego i niższego, czworobocznego prezbiterium po stronie wschodniej, wielkości 10 x 7,4 metra. Bryła była w XIII wieku bezwieżowa, o układzie przestrzennym typowym dla wczesnogotyckiego, wiejskiego kościoła.
Zewnętrzne elewacje kościoła początkowo były proste, pozbawione dekoracji i rozczłonkowania przyporami bądź lizenami. Oświetlenie zapewniały bardzo wąskie, obustronnie rozglifione okna lancetowate. Pośród nich wyróżniać się mogło rozmiarami wschodnie okno prezbiterium, zwrócone w stronę głównego ołtarza. Wejście wiodło do nawy od zachodu, funkcjonowało też wejście dla plebana od południa do prezbiterium. Nawa przykryta mogła być drewnianym stropem, natomiast prezbiterium zapewne posiadało otwartą więźbę dachową lub drewnianą kolebkę.
W XIV wieku do fasady zachodniej dostawiono czworoboczną, smukłą wieżę z własnym wejściem, natomiast w XV stuleciu przedłużono w kierunku wschodnim prezbiterium, zamykając je pięciobocznie i wzmacniając od zewnątrz regularnym rytmem licznych przypór. Po stronie północnej dostawiona została wówczas zakrystia ze sklepieniem kolebkowym. Pod koniec średniowiecza nadbudowana została również wieża, której górną kondygnację przepruto dużymi prostokątnymi oknami w ostrołukowych niszach. Zachodnie wejście do kościoła zamurowano, pozostawiając wnętrze przyziemia wieży bez komunikacji z nawą, przebito natomiast gotycki portal w południowej ścianie nawy. W prezbiterium umieszczone zostały nowe okna o uskokowych ościeżach i ostrołucznych zamknięciach.
We wnętrzu nowego czteroprzęsłowego prezbiterium założono w późnym średniowieczu sklepienie krzyżowo – żebrowe, podzielone na trzy przęsła prostokątne i wieloboczne przęsło wschodniego zamknięcia z układem sześciodzielnym. Ich smukłe żebra osadzono na wspornikach o kształcie ludzkich głów i maszkaronów. Nawa przykryta była płaskim, drewnianym stropem, od początku XVI wieku wspartym na dziesięciu drewnianych słupach o kwadratowych podstawach przechodzących wyżej w ośmioboki.
Stan obecny
Kościół posiada dziś w przeważającej części formę uzyskaną w późnym średniowieczu, z kilkoma detalami oraz z murami obwodowymi nawy i ścianami wzdłużnymi prezbiterium wczesnogotyckimi. Pierwotne okna zachowały się w północnej ścianie nawy i pojedyncze w prezbiterium. Widoczne są także duże, uskokowe portale gotyckie w nawie i prezbiterium oraz ostrołuczna arkada tęczy. Niestety częściowo zabytek przysłaniają nowożytne aneksy po południowej stronie prezbiterium, nawy i wieży oraz po północnej stronie prezbiterium przy zakrystii. Przekształceniu uległa część okien gotyckich, zmodyfikowano też koronę murów wieży w trakcie zakładania nowożytnego hełmu. Późnogotycka może być więźba dachowa kościoła; z XVI wieku pochodzą słupy podtrzymujące strop nawy. Warto zwrócić uwagę na późnogotyckie sklepienie prezbiterium z płaskorzeźbionymi wspornikami.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kowalski S., Zabytki architektury województwa lubuskiego, Zielona Góra 2010.
Kozaczewski T., Wiejskie kościoły parafialne XIII wieku na Śląsku (miejscowości S-Ż) i na Łużycach, Wrocław 1994.
Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Warszawa 2012.