Historia
Kościół farny w Drawsku Pomorskim (niem. Drawenburg, Dramburg) zaczęto budować po lokacji miasta w 1297 roku, a ukończono przed rokiem 1363, kiedy to w źródłach pisanych wzmiankowano boczne ołtarze. Jego fundację wspomagać mogli ówcześni rządcy miasta, czyli rodziny von Goltz, von Wedel, von Polentz, a zwłaszcza Arnold von Goltz i jego bracia Johann i Konrad, którzy otrzymali zadanie lokacji miasta od margrabiów brandenburskich Ottona IV i Konrada. W akcie lokacji miejscową parafię uposażono czterema łanami ziemi.
W 1312 roku w dokumentach pojawił się pierwszy proboszcz drawski, a drugi, pochodzący z możnego rodu Walter von Güntersberge, w 1326 roku. Został on wówczas mianowany kanonikiem katedralnym w Schwerinie, dwa lata później kanonikiem kamieńskim, by na końcu zostać archidiakonem w Demmin, cały czas jednocześnie będąc proboszczem w Drawsku. Przypuszczalnie to w jego czasach przeprowadzono większość prac budowlanych nad farą. W 1320 roku książę pomorski Warcisław nadał patronat nad kościołem klasztorowi augustianek w Pyrzycach, po którym patronat w 1341 roku przejął klasztor cysterek w Reczu. Można zatem przypuszczać, iż budowa kościoła drawskiego była w tym okresie zaawansowana, a podstawowe prace ukończono przed końcem połowy XIV wieku, przekazanie patronatu związane było bowiem z chęcią zwiększenia dochodów zakonnic, budowa w Drawsku nie mogła więc generować już wówczas dużych kosztów. Po nieco dłuższej przerwie, w pierwszej połowie XV wieku dobudowana została wieża kościelna.
W 1537 roku, miasto, podobnie jak cały region zachodniopomorski, w wyniku reformacji przeszło na protestantyzm, co pociągnęło za sobą sekularyzację dóbr kościelnych. W kościele parafialnym Drawska miejsce duchownych katolickich zajęli pastorzy ewangeliccy. W 1534 roku wiele szkód kościołowi wyrządził pożar. Spłonęły wówczas akta kościelne, a także wyposażenie wnętrza i zwieńczenie wieży. Kolejne liczne pożary niszczyły świątynię w XVII wieku (w 1620, 1664 i 1666 roku). Do generalnego remontu przystąpiono na początku XVIII wieku, następny przeprowadzono w 1854 i 1913 roku. W czasie ostatniej wojny światowej świątynia szczęśliwie ocalała i wróciła do Kościoła Katolickiego pod wezwaniem Zmartwychwstania Pańskiego.
Architektura
Kościół usytuowany był w północno – zachodniej części miasta lokacyjnego, w narożnym bloku przyrynkowym, który odgrodzony od parcel mieszczańskich, zajmowany był też przez cmentarz. Po stronie południowej sąsiadował z jedną z głównych ulic miejskich, łączącą bramę Wysoką z rynkiem i ratuszem. Kościół wzniesiono w formie halowej z trzema, wyróżniającymi się znaczną długością, sześcioprzęsłowymi nawami. Dla kontrastu usytuowane po wschodniej stronie prezbiterium wzniesiono bardzo krótkie, jednonawowe i zakończone wielobocznie. Po jego północnej stronie znalazła się niewielka, jednoprzęsłowa zakrystia, a po przeciwnej, południowej stronie kaplica. Od zachodu w XV wieku dostawiono wysoką na 75 metrów, czworoboczną wieżę.
Zewnętrzne elewacje kościoła zostały wzmocnione smukłymi przyporami, pomiędzy którymi przepruto duże i wąskie okna, w korpusie charakterystycznie umieszczone w przewyższających je płytkich niszach, a w prezbiterium w uskokowych i profilowanych fazowaniem ościeżach. Całą budowlę posadowiono na granitowym cokole. Jego bloki znacznie przewyższyły rozmiar kwadr w budownictwie granitowym, dlatego najpewniej nie pochodziły z wcześniejszej budowli. Ozdobą świątyni uczyniono liczne blendy, umieszczone zwłaszcza na wieży i szczycie wschodnim, które jako powstałe w XV wieku oprócz ostrołuków otrzymały także zamknięcia koliste. Horyzontalnie wieżę podzielono gzymsami kordonowymi, prezbiterium natomiast wpasowanymi między przypory tynkowanymi fryzami, ujętymi z dwóch stron fryzem z ukośnie ustawionych cegieł.
Wejście do wnętrza kościoła wiodło od zachodu poprzez przyziemie wieży, oraz portalami bocznymi: północnym i południowym, osadzonymi na wysokości czwartego przęsła od zachodu. Obydwa boczne ozdobione zostały płaskorzeźbionymi przedstawieniami postaci ludzkich i mitycznych stworów (smoki, syreny, centaury, rycerze, jednorożce) oraz motywami roślinnymi, które umieszczono na terakotowych płytkach w strefie impostowej i ponad archiwoltą. Płytki wytwarzane były przez różnych wykonawców o odmiennej biegłości, bowiem niektóre operowały nieporadnymi formami (naga kobieta wąchająca kwiat, człowiek w szpiczastej czapce, postać z pióropuszem z rękami jak gałęzie), a inne były dokładniej opracowane z próbą oddania charakterystyki psychologicznej wyrażającej smutek lub zatroskanie (uzbrojone centaury z których jeden ubrano w błazeńską czapkę, siedząca postać o szeroko rozstawionych nogach, postać dosiadająca świnię, smoki ze splecionymi głowami).
Wnętrze korpusu podzielono na kwadratowe przęsła naw bocznych i poprzecznie prostokątne przęsła nawy głównej, za pomocą rytmu gęsto rozstawionych ośmiobocznych filarów, połączonych ostrołukowymi arkadami. Przestrzeń nawy głównej od wschodu zamknięta została niższym od niej, wydzielonym łukiem tęczowym prezbiterium. Umieszczone przy nim półfilary arkad zostały wyróżnione bogatszym profilowaniem, wałkami i uskokami. Wieloboczne ściany prezbiterium przepruto wielkimi ostrołukowymi oknami o głębokich ościeżach, a strefa podokienna została rozczłonkowana parami ostrołukowych wnęk. Odmiennie ukształtowano ściany przęsła prostokątnego prezbiterium w którym okna zastąpiono krótszymi blendami, pod którymi znalazły się wielkie ale pojedyncze wnęki. Na ściany prezbiterium nałożono służki, na które opuszczono żebra sklepienia. Inaczej ukształtowano ściany naw korpusu, gdzie wyróżniono strukturalny szkielet z czworokątnych półfilarów przyściennych i dźwiganych przez nie łuków. W obu częściach bardzo oszczędnie zastosowano ceglane elementy dekoracyjne, ograniczone do sfazowań i uskoków. W nawach bocznych umieszczono sklepienia krzyżowo – żebrowe, analogiczne do czterech przedsionków pod wieżą, natomiast w północnej zakrystii sklepienie gwiaździste.
Stan obecny
Kościół w większości zachował układ przestrzenny z XIV/XV wieku, bryłę oraz gotyckie cechy stylistyczne. Nie przetrwała kaplica po południowej stronie prezbiterium, a między przypory ostatniego przęsła nawy północnej wstawiono nowożytny mały aneks, który jednak nawiązuje w całości do wyglądu pozostałej części budowli. Niestety nie zachowały się średniowieczne sklepienia w prezbiterium, rekonstrukcją są sklepienia naw bocznych i nawy głównej oraz portal zachodni w przyziemiu wieży. W oknach widnieją neogotyckie maswerki. Najcenniejszymi elementami detalu architektonicznego są portale boczne: północny i południowy, ozdobione bestiariuszami na terakotowych płytkach (podobne zastosowano w farze w Dobiegniewie). Warto także zwrócić uwagę na zdobienia zewnętrznych i wewnętrznych elewacji.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Architektura gotycka w Polsce, red. M.Arszyński, T.Mroczko, Warszawa 1995.
Jarzewicz J., Architektura średniowieczna Pomorza Zachodniego, Poznań 2019.
Jarzewicz J., Gotycka architektura Nowej Marchii, Poznań 2000.
Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Warszawa 2012.