Historia
Kościół parafialny w Dobiegniewie, pierwotnie pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny, po raz pierwszy wzmiankowany był w źródłach pisanych w 1335 roku, przy okazji przekazania patronatu kolegiacie myśliborskiej. Jego budowa rozpocząć musiała się wcześniej, prawdopodobnie na początku XIV wieku, skoro miasto lokowano około 1300 roku. Prawdopodobnie w trakcie odbudowy po zniszczeniach wojennych z 1326 roku, przy okazji remontu dokonano rozbudowy świątyni o prezbiterium i wieżę.
Do 1534 roku kościół należał do katolików. W wyniku reformacji większość mieszkańców miasta została ewangelikami i na potrzeby ich gminy przekazano dobiegniewską farę. Po pożarze z 1641 roku, świątynię odbudowano przy wsparciu elektora Brandenburgii Fryderyka Wilhelma. Budowla miała jednak pecha, gdyż kolejnych uszkodzeń doznała już w 1710 roku. W pożarze całkowicie zniszczone zostały między innymi wieża oraz dach.
W latach 1847-1859 przeprowadzono rozległe prace renowacyjne, w trakcie których założono drewniane pseudosklepienie oraz wybudowano nową, neogotycką wieżę na miejscu zniszczonej średniowiecznej. Okres II wojny światowej kościół przetrwał bez strat, a po 1983 przeprowadzono prace remontowe, w trakcie których między innymi skuto część tynków we wnętrzu budynku. Po wojnie zabytek konsekrowano pod nowym wezwaniem Chrystusa Króla.
Architektura
Kościół wzniesiono na południe od rynku miejskiego, na terenie pierwotnie będącym cmentarzem. Powstał on jako orientowana względem stron świata budowla trójnawowa, pięcioprzęsłowa, w układzie halowym. W drugiej fazie rozbudowy do korpusu nawowego, nakrytego wysokim dwuspadowym dachem, dobudowano od wschodu podłużne prezbiterium o wielobocznym zamknięciu (pięć boków ośmioboku), a po stronie zachodniej wzniesiono masywną czworoboczną wieżę. Od północy z prezbiterium sąsiadowała średniowieczna zakrystia.
Ceglane elewacje kościoła artykułowano rytmicznie rozmieszczonymi, zamkniętymi ostrołukowo, profilowanymi otworami okiennymi, oraz trójstopniowymi przyporami. Dodatkowo w północnej i południowej elewacji umieszczone zostały gotyckie portale o ostrołukowym wykroju, zdobione fryzami z glazurowanych terakotowych płytek z przedstawieniami zwierząt, ludzkich głów, jeźdźców i wici roślinnych. Fryzy z terakotowych płytek o zróżnicowanych dekoracjach umieszczono też u podstawy półszczytów naw bocznych, czy u podstawy wschodniego szczytu korpusu. Mury północne i południowe korpusu opięte były gzymsem wieńczącym pod którym przebiegał fryz ceramiczny.
Przęsła w nawie głównej utworzono poprzecznie prostokątne, a w nawach bocznych zbliżone do kwadratów. Wewnątrz ściany naw bocznych rozczłonkowano lizenami połączonymi łukami tarczowymi, natomiast we wnętrzu prezbiterium ściany wzniesiono w formie układu dwukondygnacyjnych wnęk, przy czym dolne uformowano jako półkoliste i dość niskie, a górne zostały wydzielone masywnymi półfilarami przyściennymi przechodzącymi w łuki tarczowe. Wnętrze całego kościoła przykryły sklepienia krzyżowo-żebrowe, w korpusie dźwigane przez ośmioboczne filary i masywne łuki arkad.
Stan obecny
Do czasów współczesnych przetrwały mury XIV-wiecznego korpusu nawowego oraz XV-wieczne prezbiterium. Nie zachowała się średniowieczna wieża, obecnie zastąpiona budowlą w całości neogotycką. Nowożytna jest także zakrystia przy południowej ścianie prezbiterium, a wewnątrz sklepienia korpusu nawowego. Ponadto w trakcie nowożytnych renowacji odnowiono lub wymieniono laskowania okien, krawędzie szczytów, podwyższono przypory korpusu do poziomu gzymsu pod okapem dachu, przelicowano też opaski pod gzymsem od północy i południa na których pierwotnie znajdował się ceramiczny fryz.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Architektura gotycka w Polsce, red. M.Arszyński, T.Mroczko, Warszawa 1995.
Kowalski S., Zabytki architektury województwa lubuskiego, Zielona Góra 2010.
Jarzewicz J., Architektura średniowieczna Pomorza Zachodniego, Poznań 2019.
Jarzewicz J., Gotycka architektura Nowej Marchii, Poznań 2000.
Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Warszawa 2012.