Historia
Murowany kościół św. Anny w Długołęce (Langkavel) prawdopodobnie zbudowany został u schyłku XV wieku, być możne na miejscu starszej świątyni (chrzcielnica z przełomu XIII i XIV wieku). Nie wiadomo czy pierwotnie pełnił funkcję parafialną, czy był filią fary nowogardzkiej. W okresie reformacji jego pastorami byli diakoni z kościoła Mariackiego w Nowogardzie. W XVIII wieku lub na początku XIX stulecia kościół przebudowano, między innymi powiększając okna. Wybudowano też drewnianą dzwonnicę po zachodniej stronie nawy. Po 1945 roku kościół był nieużytkowany, a jego ponowna konsekracja miała miejsce dopiero w 1954 roku, kiedy to utworzono z niego filię parafii w Jenikowie. W 1984 roku ponownie założono we wsi parafię.
Architektura
Kościół usytuowano w centralnej części osady (nawsie) o typie owalnicy, gdzie znajdował się wydzielony obszar cmentarza. Wzniesiono go z łączonych zaprawą dużych kamieni narzutowych, tworzących grube na 1-1,1 metra ściany, a także z cegły z której utworzono detale architektoniczne i szczyty. Otrzymał prostą, salową formę na planie prostokąta bez wydzielonego z bryły zewnętrznej prezbiterium. Całość przykryto pojedynczym dwuspadowym dachem.
Elewacje kościoła były proste, pozbawione dekoracji, a także nie wzmocnione przyporami. Jedyną ozdobą budowli był szczyt wschodni, dekorowany podłużnymi blendami o ostrołucznych zamknięciach, wypełnionymi wnękami półkolistymi i okrągłymi. Pomiędzy blendami ostrołucznymi umieszczono kolejne, niewielkie wnęki o półkolistych zamknięciach, rozmieszczone tak był cały układ uzyskał formę piramidalną. W ścianach znajdowały się okna o uskokowych, profilowanych ościeżach, zamykane lekkimi ostrołukami. Otworów prawdopodobnie pierwotnie pozbawiona była ściana północna. W ścianie zachodniej umieszczono drugie wejście do nawy.
Jednoprzestrzenne wnętrze kościoła przykryto płaskim, drewnianym stropem, nad którym znajdowało się otwarte na więźbę dachową poddasze, doświetlane małymi oknami w ścianie szczytowej. Elewacje wewnętrzne pierwotnie pokryte były polichromiami ukazującymi sceny maryjne w arabeskowych obramieniach na czerwonym tle. W ścianie wschodniej centralne okno flankowały dwie niewielkie, ostrołucznie zamknięte wnęki.
Stan obecny
Kościół posiada pierwotny, wyjątkowo prosty układ przestrzenny, charakterystyczny dla średniowiecznej wsi pomorskiej. Niestety utracił częściowo urok za sprawą powiększenia i przekształcenia południowych okien oraz portalu wejściowego, a także przebicia okien w ścianie północnej. Jedynie elewacja wschodnia zachowała oryginalny wygląd. Wewnątrz na ścianie wschodniej ujrzeć można dwie ostrołukowe wnęki oraz obok wejścia chrzcielnicę z około XIII/XIV wieku. Polichromie ścienne nie zachowały się.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Biała karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, kościół rzymsko-katolicki, parafialny, p.w. św. Anny, J.Jósewicz, nr 4500, Długołęka 1996.
Lemcke H., Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungsbezirks Stettin, Der Kreis Naugard, Stettin 1910.