Historia
Budowa zamku Czocha miała miejsce w połowie XIII wieku, za sprawą króla czeskiego Wacława I Przemyślidy, lub jak twierdzą inne źródła na początku XIV wieku dzięki inicjatywie książąt świdnicko-jaworskich. W 1346 roku, po śmierci księcia Henryka I jaworskiego zamek stał się lennem Czech. Jego właścicielami byli m.in. Dohnowie i Dobschützowie. Na początku XV wieku był bezskutecznie oblegany przez husytów, ostatecznie w 1427 roku, lecz został zdobyty przez oddział Czirnina pod nieobecność właścicieli, a odbity krótko później. W latach 1451-1453 właścicielami Czochy stała się rodzina von Nostitz, dzierżąca zamek przez kolejne dwa i pół wieku. W pierwszej połowie XVI wieku dokonała ona renesansowej przebudowy, w trakcie której między innymi zmodernizowano fortyfikacje zamku. Kolejne przekształcenia miały miejsce w XVII wieku, jednak w 1793 roku zamek spłonął. Około 1910 roku nowy właściciel Ernst von Gutschow zlecił architektowi Bodo Ebhardtowi odbudowę. Nadała ona budowli charakter romantycznego, gotycko-renesansowego zamku.
Architektura
Zamek usytuowano na lewym brzegu Kwisy, na skalistym cyplu wcinającym się w zakole rzeki. Dzięki takiemu położeniu chroniony był warunkami naturalnymi z trzech stron, a droga prowadzić do niego mogła jedynie od południa. Tam też, za przekopem, na przedpolu zamku zaczęło funkcjonować gospodarcze podzamcze.
Najstarszą częścią zamku było umieszczone w najwyższym punkcie terenu z grubsza czworoboczne, kamienne założenie obwiedzione murem obronnym o grubości około 2 metrów, z okrągłą wieżą o funkcji bergfriedu w narożu południowo – zachodnim. Nie była ona bezpośrednio połączona z murami obronnymi, ale bardzo blisko nich położona. Grubość jej murów wynosiła około 3 metry. Flankowała drogę dojazdową oraz bramę, przeprutą w kurtynie muru po stronie zachodniej. Prowadzić do niej musiał drewniany most, prawdopodobnie w części zwodzony. Główny budynek mieszkalny znajdował się w najbezpieczniejszym miejscu, w północnej części cypla. W przyziemiu dzielił się on na trzy lub cztery pomieszczenia o charakterze gospodarczym, na piętrze natomiast posiadał jedną dużą komnatę reprezentacyjną. Najwyższe piętro najpewniej mieściło pomieszczenia mieszkalne. Komunikację pionową zapewniała spiralna klatka schodowa osadzona w grubości muru narożnika południowo – zachodniego. Drugi budynek, mieszczący wewnątrz kaplicę z emporą, znajdował się w załamaniu muru po stronie wschodniej. W narożniku północno – wschodnim wzmacniała go wysoka przypora.
Istotną zmianę wyglądu przyniosła przebudowa z XVI wieku. Dodano wówczas dodatkową linią murów zewnętrznych po stronie południowej z bastejami na planie okręgu i półkola. Wzmocniono także północną część zamku, gdzie poprowadzono zaoblony mur o formie masywnej bastei skierowanej w stronę rzeki. Mur ten ochraniał zamek także od zachodu oraz od południa, gdzie wzniesiono narożny, czworoboczny budynek bramny wiodący na teren międzymurza zachodniego. W kurtynie południowej usytuowano podkowiastą basztę oraz drugą bramę wjazdową, prowadzącą bezpośrednio do nowego skrzydła mieszkalnego, które wchłonęło starą wieżę – bergfried.
Stan obecny
Pośród zabudowań, nadbudówek i szczytów ze zwieńczeniami będącymi efektem XIX-wiecznej wizji średniowiecza, można dostrzec oryginalne elementy gotyckiego zamku. Zwłaszcza obudowaną budynkami południowo – zachodnią wieżę – bergfried, dawny północny dom mieszkalny, czy basteje. Dziś zamek udostępniony jest do zwiedzania, funkcjonuje także jako ośrodek hotelowo-konferencyjny. Organizuje się również pokazy walk rycerskich lub koncerty muzyki dawnej. Zwiedzanie odbywa się w grupach w godzinach od 10.00 do 17.15.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.
Niemczyk E., Niemczyk M., Zamek Czocha, Wrocław 1971.
Przyłęcki M., Budowle i zespoły obronne na Śląsku, Warszawa 1998.