Czeska Wieś – kościół Narodzenia NMP

Historia

   Kościół w Czeskiej Wsi prawdopodobnie zbudowany został w ostatniej ćwierci XIII wieku, a po raz pierwszy potwierdzony został w źródłach pisanych w 1310 roku. Pięć lat później ponownie został pośrednio wspomniany, gdy biskup Henryk zatwierdził klasztorowi cysterskiemu w Kamieńcu nadanie dziesięciny stołu biskupiego ze wsi Bohemorum.
   W 1718 roku kościół został odnowiony w stylistyce barokowej, przy okazji też podwyższona została jego wieża, dostawiona klatka klatka schodowa po stronie wschodniej i przekształcona większość okien. W drugiej połowie XIX wieku wzniesiono kolejną klatkę schodową, tym razem po stronie południowej kościoła. W latach 1933-1934 trwały prace remontowe budowli, prowadzono też badania nad polichromiami.

Architektura

   Średniowieczny kościół wzniesiono z cegły układanej w wątku wendyjskim. Składał się z jednonawowego korpusu na planie prostokąta w którego zachodniej części wydzielono przestrzeń na czworoboczną, smukłą wieżę z emporą. Po stronie wschodniej znajdowało się nieco niesymetrycznie usytuowane prezbiterium, wzniesiona na planie węższego i krótszego od nawy czworoboku o wymiarach wewnętrznych 7,7 x 6,1 metra (przestrzeń nawowa otrzymała wymiary 8,1 x 8,1 metra). Dodatkowo od północy do prezbiterium przystawiona została niewielka zakrystia.
   Ściany kościoła od zewnątrz wzmocnione zostały przyporami: dwoma narożnymi, ukośnie usytuowanymi we wschodniej części prezbiterium, oraz czterema narożnymi, prostopadle do siebie ustawionymi w zachodniej części korpusu i jedną w części wschodniej nawy. Dwie przypory wsparły także od północy zakrystię. Pierwotne okna kościoła były ostrołucznie zamknięte, dość wąskie, w ścianie północnej przebite na rożnych wysokościach. Główny portal wejściowy osadzono w elewacji zachodniej korpusu, skąd prowadził do pomieszczenia podwieżowego. Otrzymał formę ostrołuczną, uskokową, z parą kolumienek po bokach.
   Wewnątrz prezbiterium przykryto sklepieniem krzyżowym o podniesionym kluczu, z żebrami spiętymi zwornikiem z rozetą i opartymi na wspornikach narożnych służek. Nawa przykryta była drewnianym stropem. W zachodniej części korpusu wstawienie wieży utworzyło w przyziemiu trzy otwarte na nawę pomieszczenia oraz trzy pomieszczenia empory na piętrze, wszystkie połączone przejściami. Środkowe z tych pomieszczeń otwarto na nawę dwoma ostrołucznymi przeźroczami.

Stan obecny

   Kościół zachował do dnia dzisiejszego pierwotny układ przestrzenny, lecz niestety częściowo średniowieczna bryła zastawiona została nowożytnym aneksem od południa, a większość okien powiększona i przekształcona. Zachowały się tylko dwa oryginalne okna po stronie północnej, jedno w ścianie wschodniej prezbiterium (obecnie zamurowane) oraz portal zachodni. Nadbudowana została również wieża i przekształcona elewacja zachodnia. Wewnątrz przetrwało pierwotne sklepienie w prezbiterium.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Kozaczewski T., Wiejskie kościoły parafialne XIII wieku na Śląsku (miejscowości B-G), Wrocław 1990.