Historia
Kościół św. Michała w Czernicy (Ober Langenau) wzniesiony został w ostatniej ćwierci XIII wieku, natomiast osadę po raz pierwszy odnotowano w źródłach pisanych z około 1300 roku. Pięć lat później wzmiankowana była wieża kościelna. W 1396 roku wymieniony został miejscowy proboszcz o imieniu Srekowicz. Kościół nieznacznie przebudowany został pod koniec XV lub na początku XVI wieku, kiedy to powiększono zakrystię, dobudowano kaplicę oraz przekształcono niektóre okna. W okresie renesansu nadbudowano zakrystię, a w okresie baroku podwyższono wieżę (według weduty z XVIII wieku mogła ona być zwieńczona drewnianym gankiem) i umieszczono kruchtę przed głównym wejściem.
Architektura
Kościół w momencie powstania był dość rozbudowanym założeniem jak na wiejskie świątynie z terenu Śląska, gdyż składał się z prostokątnej w planie nawy o wewnętrznych wymiarach 14,3 x 9,8 metra, dwuprzęsłowego i zakończonego ścianą prostą prezbiterium, usytuowanego po stronie wschodniej, wielkości 9,1 x 6,3 metra, przystawionej do niego od północy niewielkiej zakrystii (powiększonej w okresie późnego średniowiecza) oraz smukłej wieży na osi fasady zachodniej. Prawdopodobnie w XV wieku od północy dobudowano jednoprzęsłową kaplicę.
Wzniesiony z ciosów piaskowca budynek przykryto dachem dwuspadowym, osobnym dla nawy i osobnym dla prezbiterium. To ostatnie wzmocnione zostało od zewnątrz trzema uskokowymi przyporami, jako że wewnątrz założono sklepienie. Przypory przykryto siodłowymi daszkami i udekorowano płaskorzeźbionymi trójliśćmi w zwieńczeniach. Wokół kościoła pierwotnie biegł ciosowy gzyms. Oświetlenie kościoła pierwotnie zapewniały wysokie, obustronnie rozglifione okna. Większość z nich zamknięto ostrołukami, ale jedno południowe prezbiterium rzadko spotykanym łukiem podkowiastym.
Wejście do nawy kościoła prowadziło dwoma portalami: mniejszym o prześwicie zwieńczonym trójliściem w ścianie południowej oraz większym, północnym, w połowie wysuniętym przed lico, o ościeżach mocno profilowanych i spoczywających na skośnym cokole, z wyostrzonymi archiwoltami ujętymi trójkątnym szczytem.
Wewnątrz kościoła ostrołuczną formę otrzymał łuk tęczy z gzymsem impostowym oraz z cokołem. Oddzielał on prezbiterium od nawy, którą przykrywał pierwotnie drewniany strop. Na wnętrze nawy otwarta była również empora umieszczona w wieży. Prezbiterium przykryto sklepieniem krzyżowo – żebrowym o lekko uniesionych kluczach. Żebra oparto na prostych wspornikach w narożach oraz na wczesnogotyckich kielichowatych głowicach służek zdobionych liściastymi gałązkami pośrodku ściany. Zworniki sklepienne udekorowano natomiast palmetami i rozetami.
Stan obecny
Kościół zachował układ przestrzenny i w większości bryłę z okresu gotyku. Powiększony został o nowożytne piętro nad zakrystią i górną kondygnację wieży z barokowym hełmem. Warte uwagi są liczne średniowieczne detale architektoniczne w postaci dwóch portali nawowych, portalu z prezbiterium do zakrystii, okien z maswerkami, zdobionych przypór prezbiterium, kamiennego lawatarza w zakrystii, czy sklepienia prezbiterium wraz z jego systemem podtrzymywania. Dzięki tak licznym zachowanym gotyckim elementom, kościół należy do najcenniejszych zabytków wiejskiej architektury sakralnej w regionie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Architektura gotycka w Polsce, red. M.Arszyński, T.Mroczko, Warszawa 1995.
Kozaczewski T., Wiejskie kościoły parafialne XIII wieku na Śląsku (miejscowości B-G), Wrocław 1990.