Cieszyn – kościół parafialny

Historia

   Osada cieszyńska (Tessin) pojawiła się po raz pierwszy w dokumencie pisanym w 1227 roku, kiedy to książę Barnim I nadał dobra koło Trzebiatowa nad Regą klasztorowi norbertanów w Białobokach. Gotycki kościół wzniesiony jednak został najwcześniej w XIV wieku, a zapewne na przełomie XV i XVI stulecia. Z pewnością miało to miejsce przed 1551 rokiem, gdyż wówczas nowo uformowana protestancka gmina powołała w Cieszynie parafię. Kościół został zniszczony w trakcie drugiej wojny światowej, a jego degradację dopełniła nielegalna rozbiórka w celu pozyskania materiału budowlanego.

Architektura

   Kościół był budowlą orientowaną względem stron świata, wzniesioną z cegły w wątku gotyckim, na podmurówce z kamienia eratycznego, przy sporadycznym wykorzystaniu zendrówek, łączonych zaprawą wapienno – gipsową. Składał się z salowego korpusu na planie wydłużonego wieloboku, bez wydzielonego zewnętrznie z bryły prezbiterium. Część wschodnia kończyła się trójbocznym zamknięciem wzmocnionym czterema przyporami. Dwie kolejne, prostopadle usytuowane przypory znajdowały się w zachodniej części nawy. Całość korpusu przykrywał wysoki i stromy dach dwuspadowy, wielopołaciowy po stronie wschodniej. Po stronie zachodniej nawy zbudowano masywną, czworoboczną wieżę o wymiarach 9,1 x 8,7 metra, wysokości około 14 metrów.
   Solidna, przysadzista i masywna, a zarazem uboga w dekoracje konstrukcja wieży podzielona została horyzontalnie na dwie części gzymsem. Elewacje zewnętrzne urozmaiciły regularnie rozmieszczone otwory maczulcowe po wykorzystywanych w trakcie budowy rusztowaniach. W przyziemiu po stronie zachodniej umieszczono portal wejściowy osadzony w okazałej, ostrołucznej arkadzie profilowanej uskokami. Ponad nim umieszczono bardzo wąską, zamkniętą dwułucznie blendę (dwie dwuścienne arkadki opuszczone na środkową konsolę) z małym otworem na dole i trapezowatą płyciną powyżej. Półkoliste i ostrołuczne blendy ozdobiły też najwyższą kondygnację wieży, gdzie oflankowały drobne przeźrocza o uskokowych ościeżach. Część z niżej umieszczonych przeźroczy przebita została w kolejnych płycinach.
   Wnętrze wieży podzielono na cztery kondygnacje, rozdzielone drewnianymi, płaskimi stropami. Komunikacje pomiędzy nimi zapewniały wąskie, proste schody ukryte w grubości muru ściany południowej, dostępne wejściem zewnętrznym. Pełniące rolę kruchty przyziemie wieży otwarte było na nawę ostrołuczną arkadą, funkcjonowało też zamknięte odcinkowo przejście z piętra na poddasze nad nawą.

Stan obecny

   Do dnia dzisiejszego zachowała się jedynie masywna wieża kościoła, swą przysadzistą bryłą i małą ilością zdobień sprawiająca wrażenie budowli obronnej (pomimo tego, iż jeszcze w latach 80-tych XX wieku widoczna była większość murów obwodowych nawy). Wejście do wnętrza wieży prawdopodobnie nie jest możliwe. Korona jej murów została zrekonstruowana, nowożytnym dodatkiem jest też drobna iglica.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Die Bau- und Kunstdenkmäler des Regierungs-Bezirks Köslin, Die Kreise Köslin und Kolberg-Körlin, red. L.Böttger, Stettin 1889.

Kubicki D., Gotyckie świątynie powiatów koszalińskiego i kołobrzeskiego, Pelplin 2001.