Historia
Gotycka kaplica św. Gertrudy przy joannickim szpitalu ufundowana została w 1409 roku. Pełniła funkcje sakralne przy przytułku dla pielgrzymów i podróżnych, obsługiwała także mieszkańców pobliskiego dworu zakonu joannitów. W okresie reformacji utraciła pierwotną funkcję, a w trakcie wojny trzydziestoletniej urządzono w niej stodołę i stajnię. W 1684 roku kaplicę odrestaurowano i poświęcono pod nowym wezwaniem św. Jana. Kolejna, neogotycka renowacja miała miejsce w 1865 roku. Zabytek został zniszczony w czasie drugiej wojny światowej.
Architektura
Kaplica zbudowana została po zachodniej stronie średniowiecznego miasta, poza obrębem miejskich murów obronnych, przy szlaku przed bramą Świecką. Była budowlą orientowaną, salową, wzniesioną z cegły układanej w wątku gotyckim, utworzoną na planie prostokąta o wymiarach 16,6 x 11,3 metra, z trójbocznym zamknięciem prezbiterium po stronie wschodniej.
Elewacje ujęto od zewnątrz ceglanym cokołem oraz przyporami, w narożach umieszczonymi pod skosem. W murach znajdowały się ostrołuczne otwory okienne ujęte profilowanymi obramieniami. Ostrołuczny, profilowany portal wejściowy znajdował się w ścianie południowej, kolejne dwa symetrycznie rozmieszczone znajdowały się w ścianie zachodniej. Całość przykryta była dachem dwuspadowym, od wschodu wielopołaciowym a od zachodu opartym na trójkątnym szczycie zdobionym blendami i sterczynami a także wieżyczką na sygnaturkę umieszczoną na osi.
Wnętrze kaplicy przykryte było sklepieniem krzyżowo-żebrowym, zapewne sześciodzielnym nad wschodnim zamknięciem. Wszystkie ściany w przyziemiu rozdzielone były głębokimi wnękami zamkniętymi łukami odcinkowymi. Pomiędzy niektórymi z nich oraz pomiędzy portalami zachodnimi zbiegały się żebra sklepienne. Elewacje wewnętrzne pokryte były barwnymi malowidłami, a posadzka wielobocznymi, ceramicznymi płytkami.
Stan obecny
Z pierwotnej budowli pozostały jedynie mury obwodowe po stronie zachodniej wraz ze szczytem i sygnaturką oraz południowej do poziomu gzymsu koronującego. Widoczne są w nich otwory wejściowe oraz pozbawione maswerków otwory okienne. Pozostałe ściany przetrwały do wysokości około 1,5 metra. We wnętrzu zachowały się nieliczne relikty gotyckich polichromii przedstawiających motywy roślinne, krótkie odcinki żeber sklepiennych w miejscach ich wyprowadzeń, wnęki ścienne oraz fragmenty posadzki z wielobocznych płytek ceramicznych.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Biała karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, kaplica szpitalna pw. św. Jana, H.Wieczorkiewicz, A.Prinke, nr 998, Chojna 1996.
Die Kunstdenkmäler der Provinz Brandenburg, Kreis Königsberg (Neumark), Die Stadt Königsberg, Bd. 7, Teil 1, Heft 2, Berlin 1927.