Historia
Kościół w Chmielnie najprawdopodobniej zbudowany został w ostatniej ćwierci XIII wieku, mimo, iż wieś (pod nazwą Ludwigesdorf) wzmiankowana była już w 1217 roku. W 1288 roku książę Bolko nadał prawo patronatu nad kościołem joannitom. Na początku XVI wieku kościół powiększono o wieżę i zakrystię, częściowo przekształcono także w stylistyce późnogotyckiej (okna). Prace te prawdopodobnie zakończono w 1520 roku, gdyż taką datę uwieczniono na wieży. W 1742 roku kościół przejęty został przez gminę ewangelicką, która w XIX stuleciu od północy przystawiła kruchtę. Po drugiej wojnie światowej zabytek powrócił w ręce katolików. Jego ostatnie remonty przeprowadzono w 1965 i 1975 roku.
Architektura
Kościół zbudowano z ciosów piaskowca, z tego samego materiału wykonano też obramienia okien i portale. Otrzymał formę budowli orientowanej względem stron świata, składającej się z czworobocznego, choć bardzo nieregularnego, jednonawowego korpusu (krzywa ściana południowa, niesymetryczne usytuowanie względem wschodniej części kościoła), oraz z umieszczonego po wschodniej stronie węższego prezbiterium na planie prostokąta. Całość, tworzącą typowy układ dla wczesnogotyckich wiejskich budowli sakralnych, usytuowano na terenie cmentarza, zapewne już w średniowieczu ogrodzonego w celu zabezpieczenia przed zwierzętami. Kościół usytuowano na południe od strumienia i traktu ze Zbylutowa, który po stronie zachodniej łączyć się mógł z drogą wiejską z Rakowic do Raciborowic.
Mury kościoła pierwotnie przepruto ostrołukowymi oknami o małych prześwitach i silnie rozchylonych od wewnątrz i na zewnątrz ościeżach. Wejścia do nawy umieszczono od południa i północy. To pierwsze w późniejszym profilowanym, ostrołukowym, dość prostym portalu, to drugie, starsze, północne, także w portalu ostrołukowym, ale flankowanym parą kolumienek w uskokach. Archiwoltę tego portalu osadzono na gzymsach, w których narożach od strony wejścia umieszczono prymitywne, antropomorficzne maski. Trzeci ostrołukowy i profilowany portal wiódł od północy do prezbiterium. Wnętrze nawy o wymiarach 13,8 x 8 metra przykryto drewnianym stropem, podobnie jak prezbiterium o wielkości 8,3 x 6,5 metra. Obie części rozdzielono ostrołuczną arkadą tęczy.
W 1520 roku na osi fasady zachodniej dostawiono wieżę o czworobocznej podstawie i ośmiobocznej górnej partii. Zapewne w tym czasie przekuto także wejście zachodnie do nawy oraz powiększono południowe i wschodnie okna. Być może w tym okresie powstała także zakrystia, usytuowana przy północno – wschodnim narożniku prezbiterium, oświetlana ciekawymi dwudzielnymi oknami zwieńczonymi trójliśćmi. Jej pojedyncze przęsło zwieńczono sklepieniem krzyżowo – żebrowym ze zwornikiem pośrodku.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego zachowały się mury obwodowe świątyni wraz z trzema pierwotnymi oknami od strony północnej. Spośród średniowiecznych portali dwa zostały zamurowane (południowy do nawy i północny w prezbiterium), a trzeci, północny w nawie, przysłonięty nowożytną kruchtą. W dobrym stanie przetrwała późnogotycka wieża zachodnia oraz zakrystia z późnogotyckimi oknami. Wewnątrz sklepienie zachowało się w zakrystii i przyziemiu wieży. Zobaczyć też można wolnostojące, architektoniczne sakramentarium z 1494 roku, osadzone na skręconej spiralnie kolumnie.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kozaczewski T., Wiejskie kościoły parafialne XIII wieku na Śląsku (miejscowości B-G), Wrocław 1990.