Historia
Kościół pod wezwaniem św. Andrzeja Apostoła w Brudzawach (Brausen, Grusaw, Gross Brudzaw) prawdopodobnie zbudowany został w drugiej połowie XIV wieku. Odnotowano go w 1414 roku, w księdze wykazującej szkody po wojnie polsko – krzyżackiej, które wycenione zostały na średnią wielkość 100 grzywien. Prawdopodobnie w trakcie późniejszej odbudowy z XV wieku wzniesiono ceglaną część wieży i szczyt wschodni. Kościół po zniszczeniach z czasów wojny polsko – szwedzkiej odrestaurowany został około 1653 roku. Odnowiono wówczas zwieńczenia ścian, dach przedsionka i górną część szczytu.
Architektura
Kościół zbudowany został z kamieni granitowych w partii murów obwodowych i dolnej kondygnacji wieży oraz z cegły układanej w wątku gotyckim, przy niewielkim wykorzystaniu kształtek (wschodnie okno). Korpus otrzymał formę salową na planie prostokąta o długości 18,7 metrów i szerokości 9,4 metrów, z zakrystią od strony północnej i kruchtą od południowej. Po stronie zachodniej na osi usytuowano wieżę na rzucie kwadratu o wymiarach 5,6 x 6,4 metra, w wyższych kondygnacjach przechodzącą w ośmioboczną.
Grube mury korpusu kościoła nie zostały wzmocnione przyporami. Surowe, pozbawione zdobień zewnętrzne elewacje przebito niewielkimi, ostrołucznie zamkniętymi oknami. Dekoracyjną formę postanowiono nadać tylko ścianie wschodniej, nad którą ponad opaskowym fryzem utworzono trójkątny szczyt, dzielony sześcioma filarkami przechodzącymi w sterczyny. Pomiędzy nimi utworzono ciągłe blendy, przypuszczalnie pierwotnie zamknięte ostrołukami.
Wieża w dolnej i środkowej części powielała surowy wygląd elewacji korpusu. Jedynie górne piętro ozdobiły smukłe, ostrołukowe blendy, rozmieszone po jednej w każdym boku ośmioboku. W każdej z nich utworzono po jednym wąskim przeźroczu, którego zadaniem była lepsza słyszalność umieszczonych wewnątrz dzwonów. Ostatnim elementem kościoła o większym wyrafinowaniu architektonicznym były dwa flankujące wieżę półszczyty zachodnie korpusu.
Stan obecny
Kościół zachował pierwotny układ przestrzenny. W okresie nowożytnym jedynie nieco przekształcono górną część szczytu wschodniego i koronę murów obwodowych, przebito też nowe okna w ścianie północnej korpusu. Wymieniona została ponadto więźba dachowa oraz strop, zmieniono wystrój wnętrza.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Westpreußen, der Kreis Strasburg, red. J.Heise, Danzig 1891.
Herrmann C., Mittelalterliche Architektur im Preussenland, Petersberg 2007.
Mroczko T., Architektura gotycka na ziemi chełmińskiej, Warszawa 1980.