Historia
Kościół parafialny św. Rocha i Jana Chrzciciela w Brochowie zbudowany został w latach 1551-1561 z fundacji ówczesnego właściciela wsi Jana Brochowskiego, wojskiego warszawskiego. Po jego śmierci w 1554 roku prace kontynuowali jego syn Jan i wdowa Anna. Architektem i budowniczym mógł być Jan Baptysta z Wenecji, włoski murator osiadły na stałe w Płocku, budowniczy m.in. warszawskiego barbakanu. Budowla została konsekrowana w 1596 roku.
W 1665 roku barokową przebudowę i odbudowę kościoła po zniszczeniach z czasów wojen polsko – szwedzkich sfinansował Olbracht Lasocki. W 1915 roku, w trakcie działań militarnych pierwszej wojny światowej, zburzeniu uległa zachodnia i południowa część świątyni, zawaliły się sklepienia i zniszczone zostało wnętrze. Odbudowę przeprowadzono w latach 1924 – 1929 i następnie w latach 1947 – 1948, gdyż kościół ponownie został uszkodzony w trakcie II wojny światowej.
Architektura
Kościół utworzono jako trójnawową, czteroprzęsłową bazylikę z dwuprzęsłowym prezbiterium, flankowaną trzema dużymi, cylindrycznymi wieżami – dwiema w narożach zachodnich korpusu i jedną nad apsydą zamykającą prezbiterium. Od zachodu między wieżami umieszczono narteks i emporę, od północy przy prezbiterium zakrystię ze skarbczykiem.
Od strony zewnętrznej kościół opięty został przyporami, w prezbiterium przechodzącymi do formy półkoliście zamkniętych arkad. Elewacje zewnętrzne miejscami udekorowano motywami rombów utworzonych z zendrówek, pozostawiono też otwory maczulcowe po wykorzystywanych w trakcie budowy rusztowaniach. Ściany przebito półkoliście zamkniętymi otworami okiennymi, pierwotnie o smukłych kształtach. Od zachodu dwuspadowy dach nawy głównej oparto na trójkątnym szczycie przedzielonym lizenami. Od wschodu prezbiterium zwieńczono dwoma półszczytami po bokach wieży, dekorowanymi pojedynczymi blendami.
Obronność kościoła zwiększono poprzez ganki ze strzelnicami usytuowane nad filarami międzynawowymi, na wysokości okien nawy głównej oraz nad arkadami przy południowej ścianie prezbiterium. Otwory strzeleckie umieszczono również w przyziemiu, gdzie utworzyły rozglifione wnęki. Wejścia flankowane były ukośnie usytuowanymi strzelnicami. Wnętrze korpusu kościoła prawdopodobnie pierwotnie przykryte było drewnianą więźbą dachową.
Stan obecny
Kościół jest schyłkowym przejawem gotyku na terenie Mazowsza, z renesansowym już wnętrzem. Z powodu zniszczeń wojennych zrekonstruowana musiała zostać cała fasada zachodnia wraz z portalem, a także górne partie wież, przy czym południową, pierwotnie nieco niższą, podwyższono i zrównano z północną, a w obu zmieniono zwieńczenia, które pierwotnie były proste, bez odsadzki, zbliżone do wieży wschodniej. Wykonany został też nowy chór muzyczny. W okresie nowożytnym, zapewne w XVII wieku, powiększono okna kościoła, które oryginalnie były smuklejsze. W czasie odbudowy zmieniono rozstawienie okien fasady, pierwotnie rozmieszczonych niesymetrycznie. Obecny cokół prawdopodobnie pochodzi z XIX wieku. Zamurowane są strzelnice w przyziemiu i wejścia w trzecim przęśle korpusu.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Architektura gotycka w Polsce, red. T. Mroczko, M. Arszyński, Warszawa 1995.
Herrmann C., Mittelalterliche Architektur in Polen. Romanische und gotische Baukunst zwischen Oder und Weichsel, Petersberg 2015.
Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. X, województwo warszawskie, zeszyt 24, powiat sochaczewski, red. I.Galicka, H. Sygietyńska, Warszawa 1973.
Kunkel R.M., Architektura gotycka na Mazowszu, Warszawa 2005.
Żabicki J., Leksykon zabytków architektury Mazowsza i Podlasia, Warszawa 2010.