Historia
Kościół w Borowie Wielkim (Grossenborau) prawdopodobnie zbudowany został w drugiej połowie XIII wieku, lecz po raz pierwszy w źródłach pisanych wspomniano o nim dopiero w 1376 roku („plebanus ecclesie in Borow”). Prawdopodobnie na początku XV wieku kościół powiększono o późnogotycką wieżę. Mogli tego dokonać przedstawiciele rodu Rechenbergów, z którego wywodził się Klemens, w 1414 roku wójt Borowa.
W 1528 roku kościół przejęty został przez społeczność protestancką, natomiast patronat nad nim nadal pełnili miejscowi właściciele ziemscy. Od 1539 do 1567 roku wieś należała do niejakiego Baltazara zu Grossenborau auf Schlawa, następnie do jego synów. W XVII wieku miejscowe dobra przeszły na skutek koligacji małżeńskich na rodzinę von Kreckwitz, następnie w 1676 roku wieś kupił Friedrich von Knobelsdorff, po którym należała do rodu von Unruh.
W XVIII stuleciu do świątyni dostawiono barokową zakrystię oraz przekształcono wszystkie okna nadając im barokowy kształt. Co więcej w prezbiterium obniżono drewnianą kolebkę, która przecięła pierwotne okno wschodnie. W pierwszej połowie XIX stulecia do kościoła dostawiono jeszcze kaplicę grobową i kruchtę. Następnie w 1882 roku wykonano nowy hełm wieży. Gruntowny remont kościoła wykonany został w latach 80-tych XX wieku.
Architektura
Kościół usytuowany został na niedużym wzniesieniu pośrodku osady, po północnej stronie wiejskiego traktu do Siecieborzyc. Wzniesiony został z nieobrobionych kamieni narzutowych, z kamieni też utworzono pod koniec średniowiecza mur otaczający przykościelny cmentarz. Jak większość ówczesnych budowli sakralnych, kościół został zorientowany względem stron świata, a więc jego prezbiterium ustawione zostało po stronie wschodniej.
Początkowo kościół składał się z prostokątnej w planie nawy o wewnętrznych wymiarach wynoszących 13 x 11,1 metra, oraz z dostawionego do niej od wschodu węższego prezbiterium wielkości 8,6 x 7 metrów. Zarówno nawę jak i niższe prezbiterium przykryto dachami dwuspadowymi, posiadającymi osobne kalenice. Mury uzyskały znaczną jak na budowle sakralne grubość około 1,5 metra. W późnym okresie średniowiecza na osi fasady zachodniej dobudowano czworoboczną wieżę, natomiast nie utworzono żadnego bocznego aneksu w postaci kruchty lub kaplicy. Wieża pierwotnie mogła mieć najwyższą kondygnację konstrukcji drewnianej.
Pierwotne elewacje kościoła były proste, pozbawione podziałów, za wyjątkiem otworów okiennych i drzwiowych oraz gzymsu pod okapem dachu. Dwoma przyporami podparta została jedynie od zachodu gotycka wieża. Prawdopodobnie nawę od południa oświetlały nieduże, wąskie, ostrołukowe okna o rozglifionych obustronnie ościeżach oraz nieco większe okno wschodnie w prezbiterium, sięgające wysokością szczytu. Pojedyncze nieduże okno mogło też zostać przeprute w południowej ścianie prezbiterium. Wewnątrz nawa nakryta była płaskim drewnianym stropem, natomiast prezbiterium drewnianą kolebką. Obie części rozdzielała ostrołuczna, pozbawiona profilowania arkada tęczy.
Stan obecny
Kościół do dnia dzisiejszego zachował układ murów pierwotnej budowli z okresu przejściowego między romanizmem a gotykiem, wzbogaconego o późnogotycką więżę, obecnie przykrytą neogotyckim hełmem. Średniowieczne mury częściowo przysłoniły nowożytne aneksy: zakrystia na północy, kaplica i kruchta od południa. Niestety przekształcona została większość pierwotnych detali architektonicznych, nie licząc południowego portalu w nawie. Częściowo oryginalny wygląd zachowało również wschodnie okno w prezbiterium. Widoczna jest drewniana, obniżona kolebka, obecnie pokryta nowożytnymi malowidłami. Spośród średniowiecznego wyposażenia zachował się jedynie późnogotycki tryptyk z około 1500 roku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kowalski S., Zabytki architektury województwa lubuskiego, Zielona Góra 2010.
Kozaczewski T., Wiejskie kościoły parafialne XIII wieku na Śląsku (miejscowości B-G), Wrocław 1990.
Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Warszawa 2012.