Historia
Cmentarzysko megalityczne w Borkowie powstało w okresie neolitu około 3000 roku p.n.e. Jego budowniczymi mogła być miejscowa społeczność kultury pucharów lejkowatych, utrzymująca bliskie kontakty ze środkowoneolitycznymi społecznościami grupy północnej tejże kultury zamieszkującymi obszar północnych Niemiec i południowej Skandynawii. Podstawą ich utrzymania była hodowla zwierząt domowych i prymitywne rolnictwo. Zasoby żywności uzupełniali zbieractwem, łowiectwem i rybołówstwem. W życiu codziennym posługiwali się narzędziami z krzemienia, kamienia, kości, rogu i drewna; posiadali także doskonałą umiejętność lepienia bogato zdobionych naczyń glinianych oraz tkactwa. Osady zakładano na piaszczystych terasach w pobliżu wody, budując drewniane domy prostokątne lub kwadratowe. W ówczesnych społecznościach dużą rolę odgrywać mógł kult przodków oraz kult słońca, w stosunku do którego orientowano część grobowców. Grobowce w Borkowie, włącznie z wyjątkowym grobem korytarzowym, być może zbudowano dla zmarłych o wysokim statusie, wodzów lub kapłanów. Mogło to być także miejsce kultu, przy którym odprawiano nieznane rytuały. Prochy zmarłych składano w komorze grobowej wielokrotnie, uprzątając poprzednie pochówki pod jej ściany. Cmentarzysko prawdopodobnie wykorzystywane było także w epoce brązu, kiedy ludność kultury łużyckiej wzniosła własne kurhany bezkomorowe.
Architektura
Cmentarzysko usytuowano wzdłuż wysokiej, stromej krawędzi wysoczyzny, nad doliną bezimiennej niewielkiej rzeki. Wszystkie wzniesione na nim grobowce zorientowano dłuższymi bokami na osi wschód – zachód, wszystkie też wyposażono w kamienną obstawę z czołem zwróconym ku wschodowi, a tylną częścią ku zachodowi.
W północnej części stanowiska zlokalizowano jedyny na cmentarzysku grobowiec komorowy typu korytarzowego. Zbudowany został on z 12 masywnych głazów, z których po pięć tworzyło dłuższe boki, a pojedyncze zamykały korytarz od wschodu i zachodu. Całość nakryta została pięcioma kolejnymi głazami, otrzymując wewnętrzne wymiary 4,5 x 1,5 metra (zewnętrzne 7 x 3,5 metra), co było wielkością średnią dla tego typu budowli. Komora grobowa pierwotnie przykryta była kopcem ziemi o długości około 23 metrów i szerokości w części czołowej około 8,5 metra. Wejście znajdowało się w południowej ścianie. Powstało ono w ten sposób, że drugi od wschodu kamień był o około 0,5 metra niższy od pozostałych głazów nośnych, zatem można było po nim, niczym po stopniu, zejść w dół do wnętrza. Ponadto wąski korytarzyk wejściowy znajdować się mógł w narożniku południowo – wschodnim.
Na cmentarzysku znajdowały się ponadto co najmniej trzy neolityczne grobowce bezkomorowe o kształcie w planie wydłużonych prostokątów oraz pięć późniejszych kolistych kurhanów. Pośród tych pierwszych największe rozmiary posiadał grobowiec oznaczony numerem 3, o wielkości 29 x 9 metrów, pod którego nasypem znajdował się kolisty obwód kamieni, obok którego znaleziono m.in. kilka zdobionych fragmentów ceramiki kultury pucharu lejkowatego oraz dwie siekiery: krzemienną i kamienną.
Stan obecny
Grobowiec borkowski oznaczony numerem 1 uchodzi za jedyny na terytorium Polski i na wschód od Łaby grobowiec komorowy typu korytarzowego. Zachował się jego rdzeń tworzący kamienną komorę grobową, natomiast ziemna warstwa tworząca kopiec uległa rozproszeniu. W dużo gorszym stanie znajdują się pozostał grobowce bezkomorowe oraz kurhany. Wstęp na teren stanowiska jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Ilkiewicz J., Borkowo. Cmentarzysko megalityczne, Koszalin 1998.
Wierzbicki J., Grobowiec megalityczny z Borkowa, stan. 1 , gm. Malechowo, woj. zachodniopomorskie. Jedyny grób korytarzowy na ziemiach polskich? [w:] Historia i kultura Ziemi Sławieńskiej, tom IV, Gmina Malechowo, red. W.Rączkowski, J.Sroka, Sławno 2005.