Historia
Wieś Boreczno (Schnellwalde) założona została w 1311 roku przez komtura Dzierzgonia Siegharda von Schwarzburg, który uposażył miejscową farę czterema wolnymi włókami ziemi. Do budowy murowanego kościoła przystąpiono około drugiej ćwierci XIV wieku lub najdalej na początku trzeciej ćwierci tegoż stulecia, najpewniej przed 1360 rokiem, gdyż wówczas wendyjski wątek kładzenia cegieł był już bardzo rzadki. Górną część wieży ukończono dopiero na początku XV wieku. Z pracami nad nią związany mógł być zakup 12500 cegieł, jakiego dokonał pleban, wójt i miejscowi parafianie w 1406 roku. W kolejnych stuleciach kościół był kilkukrotnie remontowany i przebudowywany, m.in. w 1601 roku, kiedy to w wyniku uderzenia pioruna uszkodzona została wieża. W XVII wieku budowla została także uszkodzona w czasie wojen polsko-szwedzkich. W XVIII i XIX wieku poddawana była pracom modernizacyjnym oraz remontowi w latach 1937 – 1941. Po drugiej wojnie światowej zabytek konsekrowano pod nowym wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego.
Architektura
Kościół wymurowany został z cegły w wątku wendyjskim (wschodnia część) oraz z kamienia polnego. Utworzyła go pojedyncza nawa wzniesiona na planie prostokąta, z niewielką zakrystią dobudowaną do wschodniej ściany. Od zachodu na osi usytuowana została czworoboczna w planie wieża, w dolnej części murowana z kamienia, w górnej, oddzielonej poziomym pasem fryzu, wzniesiona z cegły.
Korpus nawowy został opięty przyporami, w narożach usytuowanymi pod skosem i ozdobionymi wąskimi blendami. Jego ściany podzielono raczej niedużymi oknami ostrołukowymi, tynkowanym fryzem pod okapem dachu oraz dwoma blendami o ostrołucznych zamknięciach umieszczonymi na ścianie wschodniej, gdzie oflankowały zakrystię. Dwuspadowy dach korpusu oparto na dwóch półszczytach zachodnich oraz siedmioosiowym szczycie wschodnim. Ten ostatni uzyskał schodkową formę z piramidalnie rozmieszczonymi wysokimi, ostrołucznymi blendami, z których środkowa, najszersza, osadzona została na blendzie okrągłej, ta zaś na półce utworzonej przez stopień gzymsu.
W przyziemiu wieży tradycyjnie umieszczona została kruchta, do której wiódł portal ostrołukowy o uskokowych ościeżach. Do połowy wysokości elewacje wieży pozostawiono surowe, oprócz portalu przedzielone jedynie małymi, uskokowymi okienkami. Górne, ceglane partie ozdobiono już tynkowanymi blendami o otrołucznych, odcinkowych i prostych zwieńczeniach, rozdzielonymi tynkowanymi opaskami. W kondygnacji z dzwonami umieszczono z każdej strony po dwa ostrołuczne, uskokowe przeźrocza.
Stan obecny
W trakcie nowożytnych prac budowlanych podniesienia została korona muru obwodowego korpusu, założono nowy dach i więźbę dachową, wybito nowe, duże okna, odnowiono szczyt wschodni, zakrystię oraz większość przypór (po stronie północnej wymurowano całkiem nowe). Małe średniowieczne okno, obecnie zamurowane, zachowało się w ścianie południowej, natomiast w ścianie wschodniej przestawały dwie oryginalne blendy flankujące zakrystię. Warto również zwrócić uwagę na ozdobne elewacje wieży. Spośród pierwotnego wyposażenia zobaczyć można jedynie gotycką chrzcielnicę, gdyż cały wystrój wnętrza jest obecnie barokowy i późniejszy.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Herrmann C., Mittelalterliche Architektur im Preussenland, Petersberg 2007.