Historia
Wzniesiony około 1248-1252 roku kościół początkowo nosił wezwanie św. Krzyża. Wzmiankowano go po raz pierwszy w 1298 roku i w tym czasie otrzymał wezwanie imienia św. Jadwigi, nadane przez biskupa wrocławskiego Tomasza II. W trzeciej ćwierci XIV wieku kościół powiększono o nawę boczną i boczną kaplicę, prawdopodobnie z powodu wzrastającej liczby mieszkańców.
W 1428 roku w czasie najazdu husytów, a także w trakcie zdobycia miasta w 1444 roku, kościół nie został co prawda spalony, ale częściowo uszkodzona została wieża na której schronili się mieszkańcy. Kolejnych zniszczeń dokonali Szwedzi w 1646 roku, w trakcie wojny trzydziestoletniej, niszcząc ostrzałem dwie górne kondygnacje wieży.
Nowożytny remont kościoła połączony z odbudową wieży przeprowadzono w 1816 roku. Kolejne prace remontowe miały miejsce w 1846 roku. Niestety usunięto wtedy gotyckie szczyty i osadzono obecny czterospadowy dach, usunięto także niektóre wczesnogotyckie, małe okna. Prawdopodobnie także wówczas dobudowano od północy kruchtę. Kolejny remont, nadający wnętrzu cechy neogotyckie, przeprowadzono w 1875 roku.
Architektura
Pierwotnie kościół był budowlą murowaną na planie krzyża greckiego z dobudowaną do prezbiterium od południa zakrystią i czworoboczną wieżą po stronie południowo – zachodniej. Formę krzyża tworzyły: nawa, dwa ramiona transeptu oraz prostokątne prezbiterium. Początkowo całość pokryta była wysokim, krzyżującym się dachem dwuspadowym. Długość wnętrza osiągnęła 31 metrów, szerokość nawy około 7,7 metra, a rozpiętość transeptu 20 metrów. Mury kościoła otrzymały od 1,5 do 1,8 metra grubości. Pierwotna wysokość wnętrza kościoła wahała się od 9,7 metra w nawie do 10,2 metrów w prezbiterium.
Elewacje zewnętrzne kościoła opięto przyporami oraz profilowanym cokołem. Pomiędzy nimi przebito wysokie i przeważnie wąskie, ostrołucznie zamknięte okna o obustronnych rozglifieniach. Nieco szersze okna wypełnione trójdzielnymi maswerkami umieszczono w ścianie wschodniej prezbiterium i w ścianach szczytowych transeptu. Okna w prezbiterium wyróżniono w archiwoltach płaskorzeźbionymi fryzami o motywach roślinnych i geometrycznych. W ścianie zachodniej nawy osadzono natomiast uskokowy okulus z maswerkową rozetą. Wejście do kościoła prowadziło od zachodu, przez ostrołukowy, bogato profilowany portal, ujęty prostokątem gzymsem. Z zakrystii do prezbiterium prowadził prosty, ostrołuczny portal.
Wewnątrz kościoła wszystkie części budowli łącznie z zakrystią i pomieszczeniem w przyziemiu wieży zwieńczono sklepieniami krzyżowymi. W nawie i prezbiterium ich żebra spięto zwornikami o formach roślinnych, natomiast w transepcie otrzymały one dekorację w postaci rzeźby figuralnej. Utworzono tam popiersie kobiety z mitrą, brodatego mężczyznę i cztery męskie głowy. Prawdopodobnie zworniki te przedstawiały księżną Jadwigę, jej męża Henryka Brodatego i ich czterech wnuków: Bolesława II Rogatkę, Konrada I głogowskiego, Henryka III oraz Władysława, arcybiskupa salzburskiego. Żebra sklepienne sprowadzono na służki które poprowadzono do posadzki (naroża transeptu, wschodnie przęsło nawy) lub nadwieszono na półkolumnach ze wspornikami. Kapitele półkolumn otrzymały sporą różnorodność: od całkowicie gładkich po zaopatrzone w skomplikowane motywy roślinne. Jeden ze wsporników ozdobiono rzeźbę figuralną z trzema męskimi głowami, na których artysta dążył do oddania indywidualnego wyrazu twarzy. Na południowej ścianie prezbiterium umieszczono wnękę sakrarium, zaś w zakrystii kamienną piscinę oraz zamknięty schodkowo kominek.
W pierwszej połowie XIV wieku od strony północnej kościoła dobudowano dwuprzęsłową, podsklepioną nawę boczną oraz przebito przejście pomiędzy transeptem a pomieszczeniem w przyziemiu wieży, poprzez umieszczoną tam wówczas kaplicę. W ten sposób zachodnia część kościoła utworzyła niejako trójnawową, halową budowlę. Celem wzmocnienia wieży w jej południowym narożniku wzniesiono dwie przypory. Wewnątrz nawę północną przykryto dwoma przęsłami sklepienia krzyżowo – żebrowego, spiętego zwornikami przedstawiającymi herby Piastów jaworsko – świdnickich.
Stan obecny
Kościół św. Jadwigi choć wciąż posiada wyraźne cechy wczesnogotyckie, to został częściowo przebudowany w okresie nowożytnym. Przekształcenia najbardziej dotknęły górnych kondygnacji wieży oraz zadaszenia bryły kościoła, który utracił gotyckie szczyty nawy, transeptu i prezbiterium. Częściowo zmodernizowane i zamurowane zostało okno wschodnie prezbiterium. Widoczna od północy kruchta jest w całości dodatkiem XIX-wiecznym.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Architektura gotycka w Polsce, red. T. Mroczko, M. Arszyński, Warszawa 1995.
Czerner O., Rozpędowski J., Bolków i Świny, Wrocław 1960.
Grzybkowski A., Gotycka architektura murowana w Polsce, Warszawa 2016.
Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005.