Historia
Mieszkalna wieża obronna w Biestrzykowie (niem. Eckersdorf) powstała prawdopodobnie w drugiej połowie XIV wieku, jako wiejska siedziba administratora majątku wrocławskiej kapituły katedralnej. W źródłach pisemnych wymieniona została po raz pierwszy w 1411 roku. Od kapituły kupił ją wówczas wraz z folwarkiem, sadami, ogrodami i innymi budynkami gospodarczymi za 40 grzywien archidiakon i kanonik wrocławski Mateusz. W XVI wieku wieża została częściowo przebudowana, celem zwiększenia jej standardu mieszkalnego. W XVII wieku została ponownie przebudowana, gdy między innymi wzniesiono przy niej nieokreślone budynki gospodarcze. W czasie II wojny światowej zabytkowa budowla uległa spaleniu, jednak dzięki staraniom prywatnego inwestora została odremontowana w latach 90-tych XX wieku.
Architektura
Wieża została zbudowana z cegły o układzie gotyckim, przy czym w miejscach, gdzie od strony lica znajdowały się główki, wstawiano zendrówki, dzięki czemu utworzono regularny wzór. Budynek wzniesiono na planie prostokąta o wymiarach 8,85 x 9,7 metra, z koroną murów na wysokości około 10 metrów. Początkowo wieża posiadała jedynie trzy murowane kondygnacje: piwnicę, wysoki parter i piętro, nad którymi mogła się jeszcze znajdować drewniana lub szachulcowa nadbudowa, w XVI wieku zastąpiona drugim murowanym piętrem. Całość przypuszczalnie wieńczył dach czterospadowy. Wieża otoczona była pierwotnie wałem i nawodnioną fosą, w najszerszym miejscu dochodzącą do około 13 metrów. Usytuowana była na niewielkim sztucznym wzniesieniu (dziś w najwyższym miejscu kopiec posiada 3 metry wysokości do poziomu wody w fosie). W średniowieczu wzniesienie miało czworoboczny plan i wymiary u podstawy około 30 x 40 metrów.
Piwnica wieży posiadała najmniejsze rozmiary spośród wszystkich kondygnacji, ze względu na najmasywniejsze mury w dolnej części budynku, cieńsze od około połowy poziomu parteru, gdzie kończyła się część cokołowa ze sfazowanym gzymsem. Piwnica dostępna była północnym przejściem z murowaną pochylnią, co wskazywałoby na jej magazynowe przeznaczenie. Zapewne używana była jako skład beczek z piwem lub winem, które staczano po rampie. Jej niewielkie i ciemnawe wnętrze przykrywało bezżebrowe sklepienie krzyżowe. Niewielka ilość światła i powietrza wpadała przez mały otwór ze schodkowym parapetem pośrodku ściany południowej.
Parter wieży podobnie jak piwnica sklepiony został krzyżowo, bez żeber. Oświetlany był od północy i południa osiowymi oknami ostrołucznymi, ale wyróżniał się obecnością w południowej ścianie trzech ostrołukowych, obustronnie rozglifionych okien. Rozmieszczono je w układzie piramidalnym, ze środkowym nieco węższym i wyżej osadzonym. Stanowiły bardzo nietypowy element w wieży mieszkalnej, kojarzony raczej z architekturą sakralną lub starszymi zamkami królewskimi z terenu królestwa czeskiego, gdzie triada okien w ocieplanych od środka drewnem komnatach stanowiła częsty motyw. Jako, że w Biestrzykowie na parterze utworzono wnękę – półkę ścienną, przypuszczalnie wykorzystywaną do odkładania książek, a w narożniku znajdował się kominek, pomieszczenie mogło służyć jako kancelaria. Wejście do niej umieszczone było w ścianie północnej, od XVI wieku przysłoniętej wąską murowaną przybudówką ze schodami.
Na pierwszym piętrze mieściła się główna sala mieszkalna, pierwotnie kryta drewnianym stropem, oświetlana przez trzy duże okna z siedziskami we wnękach, ogrzewana kominkiem i ozdobiona niegdyś polichromiami. Wąskie przejście w ścianie zachodniej, z progiem na wysokości około 1 metra nad podłogą, prowadziło na ganek obronny, osadzony powyżej pierwszego piętra. W ścianie północnej umieszczono wejście, być może pierwotnie dostępne po drabinie lub drewnianych schodach, a od XVI wieku poprzez murowany aneks ze spiralną klatką schodową. Funkcję mieszkalną również posiadało dobudowane w XVI wieku drugie piętro. Po stronie zachodniej wyposażone było w wykusz latrynowy, z którego nieczystości wpadały do pobliskiej fosy.
Stan obecny
Wyremontowana i odnowiona wieża znajduje się obecnie w rękach prywatnych. Możliwe jest jej obejrzenie z zewnątrz. Właściciel jest pozytywnie nastawiony do zwiedzających, wpuszcza na swój teren i pozwala robić zdjęcia, czego nie można powiedzieć o pani mieszkającej obok. Budowla jest jedną z najlepiej na Śląsku zachowanych średniowiecznych wież mieszkalnych. Spośród detali architektonicznych na uwagę zasługuje triada okien południowych oraz wykusz latrynowy z XVI wieku. Oryginalne okna zachowały się również w ścianie wschodniej i zachodniej na poziomie wysokiego parteru. Wewnątrz przetrwała wnęka ścienna na parterze oraz sedilia na piętrze.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Chorowska M., Rezydencje średniowieczne na Śląsku, Wrocław 2003.
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.
Nowakowski D., Śląskie obiekty typu motte, Wrocław 2017.
Przyłęcki M., Budowle i zespoły obronne na Śląsku, Warszawa 1998.