Historia
Budowa zamku miała miejsce pod koniec XV lub na początku XVI wieku. Być może jego fundatorem był stolnik brzeski Mikołaj Sokołowski lub stolnik Wojciech Sokołowski. W końcu XVI wieku obiekt należał do Andrzeja Batorego, a w połowie XVII wieku wyremontował go i przebudował wojewoda brzesko-kujawski Jan Szymon Szczawiński. Niestety od XVII – XVIII wieku inwentarze odnotowały postępujący upadek zamku, przyspieszony pożarem w 1731 roku, a następnie rozebraniem górnego piętra przez ówczesnych właścicieli z rodu Gajewskich. Jeszcze w XIX wieku kryty strzechą dom pełnił funkcje gospodarcze, ale ostatecznie został porzucony i popadł w ruinę.
Architektura
Zamek usytuowany został na południowym brzegu bagnistej doliny, na wyspie utworzonej pośrodku sztucznego stawu. Wyspa ta będąca naturalnym wywyższeniem terenu posiadała prostokątny kształt o zaoblonych narożach i wymiarach 60 x 55 metrów. Przy południowym brzegu i w części środkowej miała 6 metrowej wysokości wyniesienie ponad lustro wody, natomiast jej brzegi utworzyły wyraźne skarpy wznoszące się 3,5 metra nad poziomem stawu, choć pierwotnie poziom wody był wyższy. Jednocześnie wyspa znalazła się wyraźnie poniżej wzniesień okalających staw od południa i wschodu.
Zamek był obiektem późnogotyckim, składającym się z murów obronnych o grubości 2 metrów oraz domu i wieży bramnej, zbudowanych z cegły na kamiennym fundamencie. Całość czworoboku mierzyła około 38×40 metrów. Pierwotnie jego mury obwodowe znajdowały się tuż przy lustrze wody, której poziom dopiero po pewnym czasie uległ obniżeniu. Wieńczył je chodnik dla obrońców, który znajdował się na wysokości około 3,9 metra. Jego szerokość wynosiła około 0,8 metra, natomiast całkowita wysokość muru obronnego szacowana jest na około 6 metrów. Nie ma pewności jak był pierwotnie zwieńczony, jednak obecność ściany osłonowej chodnika od strony dziedzińca sugeruje, iż cały mur przykryty był zadaszonym gankiem, co potwierdzałyby znaleziska średniowiecznej dachówki w jego pobliżu. Obwiedziony murem dziedziniec miał wymiary około 23,5 x 33 metry.
Jednotraktowy główny dom zamkowy o wymiarach wnętrza 9,8 x 32,8 metrów, posiadał dwa lub trzy mieszkalne poziomy po cztery izby każdy. Zachodnia część prawdopodobnie była podpiwniczona. Ściany zewnętrzne budynku otrzymały 2 metry grubości, tyle samo ile mury obwodowe zamku, natomiast ściana południowa, będąca elewacją od strony dziedzińca, była nieco cieńsza i miała 1,8 metra grubości, mniej więcej tyle samo ile ścianki działowe. Wewnątrz dwa pomieszczenia środkowe przyziemia otrzymały sklepienia krzyżowo – żebrowe, a izby skrajne drewniane stropy, w pomieszczeniu wschodnim oparte na jednej dużej belce i centralnym słupie. Izba zachodnia prawdopodobnie ogrzewana była piecem umieszczonym w położonej poniżej piwnicy, o czym świadczą kanały odprowadzające ciepłe powietrze umieszczone w ścianach. Podobne kanały odnaleziono w ścianie północnej pomiędzy oboma pomieszczeniami wschodnimi. Komunikację zapewniały schody w jednym z pomieszczeń środkowych i przejście na drugiej kondygnacji w południowo – wschodnim narożniku prowadzące na chodnik w koronie muru obronnego.
Wieża bramna o wymiarach 9,4 x 10 metrów i grubości murów wynoszącej 1,8 metra, była w całości wysunięta poza obwód murów. Posiadała cztery kondygnacje: dwie dolne na planie kwadratu oraz dwie górne ośmioboczne. Umieszczony w przyziemiu przejazd bramny o 3 metrach szerokości sklepiono kolebkowo, podobnie jak wyższą kondygnację, natomiast dwie górne otrzymały stropy drewniane. Do wieży bramnej prowadził drewniany, dość wysoko zawieszony nad stawem most.
Stan obecny
Zamek zachowany jest w formie trwałej ruiny otoczonej nawodnioną fosą. Widoczny jest pełen obwód murów oraz ruina głównego domu zamkowego z zaznaczonymi podziałami wewnętrznymi oraz około 18 metrowej wysokości fragment wieży bramnej. Zamek przed popadnięciem w ruinę został przebudowany tracąc późnogotycką surowość, dlatego część ruin pochodzi z okresu nowożytnego (w połowie XVII wieku ściany zostały pokryte tynkami, niektóre otwory okienne poszerzone, w południowej części obok wieży dostawiono dwa niskie budynki gospodarcze, zapewne stajnię i wozownię, a przy wschodniej i zachodniej kurtynie murów utworzono arkady). Po przeprowadzeniu działań konserwatorskich w 2007 roku i wybudowaniu drewnianego mostu zamek udostępniono do zwiedzania. Wstęp na jego teren jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Guerquin B., Zamki w Polsce, Warszawa 1984.
Leksykon zamków w Polsce, red. L.Kajzer, Warszawa 2003.
Kajzer L. Zamki i dwory obronne w Polsce centralnej, Warszawa 2004.
Tomala J., Murowana architektura romańska i gotycka w Wielkopolsce, tom 2, architektura obronna, Kalisz 2011.
Zamki środkowopolskie. Część I, Besiekiery, Lutomiersk, Dom Stary w Łęczycy, red. T.Poklewski, Łódź 1977.