Vecpiebalga – zamek biskupi Pebalg

Historia

   Nazwa Pebalg po raz pierwszy pojawiła się w historii w dokumencie z 1224 roku, na mocy którego po podziale podbitych terytoriów między Zakonem Kawalerów Mieczowych a biskupstwem ryskim, wymieniony gród Pebalg dostał się pod kontrolę biskupstwa. Wówczas nie istniały tu jeszcze wtedy żadne murowane obwarowania, a miejscowa ludność jedynie nominalnie uznawała nową władzę.
   Zamek został wzniesiony w drugiej połowie XIII wieku lub na początku XIV stulecia. W dokumencie z 1318 został wymieniony jako zagrabiony arcybiskupstwu ryskiemu przez Krzyżaków.  Warownia pozostała w rękach zakonu aż do 1340 roku, kiedy to ostatecznie została zwrócona. Prawdopodobnie rozpoczęto wtedy prace nad jego rozbudową i wzmocnieniem. Miało to związek m.in. ze wzrostem znaczenia drogi łączącej Kokenhusen z Ronneburgiem. Pebalg znajdował się pośrodku, musiał więc stanowić częste miejsce postoju dla podróżujących pomiędzy nimi kupców, rzemieślników i hierarchów kościelnych.
   Niedługo po zakończeniu rozbudowy, za rządów arcybiskupa Fromholda von Vifhusen, zamek oddano w lenno Bertholdowi von Tisenhausen. Jego rodzina zarządzała zamkiem przez ponad 100 kolejnych lat, aż do konfliktu z zakonem w latach 1482-1484, kiedy to Pebalg zajęły i zniszczyły wojska krzyżackie. Zamek powrócił pod bezpośrednią władzę biskupów i został odbudowany. W czasach nowożytnych wsławił się jeszcze urządzanymi tu przez margrabiego brandenburskiego Wilhelma hucznymi przyjęciami. Zakończyły się one wraz z najazdem wojsk moskiewskich w trakcie których Pebalg dwukrotnie spalono: w 1559 i 1577 roku. Po wojnie inflanckiej zamek przeszedł pod władzę polsko – litewską. W XVII wieku był uczestnikiem wojen polsko – szwedzkich i najpóźniej od początku XVIII wieku znajdował się w ruinie.

Architektura

   Zamek z XIV wieku miał formę zbliżoną do kwadratu z obszernym dziedzińcem na którym wzniesiono dwa budynki: w skrzydle południowym i wschodnim. Pozostałe strony zamykał pojedynczy mur, zaś główna brama zamkowa znajdowała się w długości skrzydła wschodniego, którego prawdopodobnie broniła wieża. Całość otoczona była fosą.
   Zamek był prostą budowlą o niezbyt silnych obwarowaniach i niewyszukanych zabudowaniach mieszkalno – gospodarczych. Jego charakterystycznym elementem był rozległy dziedziniec przeznaczony do bezpiecznego obozowania oddziałów wojskowych, wozów kupieckich, czy transportów z zaopatrzeniem.

Stan obecny

   Do dnia dzisiejszego przetrwały fragmenty murów obronnych osiągające gdzieniegdzie kilkumetrową wysokość. Wstęp na teren zamku jest wolny.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Borowski T., Miasta, zamki i klasztory. Inflanty, Warszawa 2010.
Tuulse A., Die Burgen in Estland und Lettland, Dorpat 1942.