Historia
Nazwa Pebalg po raz pierwszy pojawiła się w dokumencie z 1224 roku, na mocy którego po podziale podbitych terytoriów między zakonem kawalerów mieczowych a biskupstwem ryskim, gród Pebalg dostał się pod kontrolę biskupstwa. Wówczas nie istniały tam jeszcze żadne murowane obwarowania, a miejscowa ludność jedynie nominalnie uznawała nową władzę.
Murowany zamek został wzniesiony w drugiej połowie XIII wieku lub na początku XIV stulecia. W dokumencie z 1318 został wymieniony jako zagrabiony arcybiskupstwu ryskiemu przez Krzyżaków („castrum Pebalche”). Budowla pozostała w rękach zakonu aż do 1340 roku, kiedy to ostatecznie została zwrócona. Prawdopodobnie rozpoczęto wtedy prace nad rozbudową zamku i jego wzmocnieniem. Miało to związek między innymi ze wzrostem znaczenia drogi łączącej Kokenhusen z Ronneburgiem. Pebalg znajdował się pośrodku, musiał więc stanowić częste miejsce postoju dla podróżujących pomiędzy nimi kupców, rzemieślników i hierarchów kościelnych.
W 1361 roku, a więc niedługo po zakończeniu rozbudowy, arcybiskup Fromhold von Vifhusen oddał zamek w lenno Bertholdowi von Tisenhausen. Jego rodzina zarządzała zamkiem przez ponad sto kolejnych lat, aż do konfliktu z zakonem w latach 1482-1484, kiedy to Pebalg zajęły i zniszczyły wojska krzyżackie. Pod koniec średniowiecza zamek powrócił pod bezpośrednią władzę biskupów i został odbudowany. W czasach nowożytnych wsławił się jeszcze urządzanymi przez margrabiego brandenburskiego Wilhelma hucznymi przyjęciami. Zakończyły się one wraz z najazdem wojsk moskiewskich, w trakcie których Pebalg dwukrotnie spalono: w 1559 i 1577 roku. Po wojnie inflanckiej zamek przeszedł pod władzę polsko – litewską. W XVII wieku był uczestnikiem wojen polsko – szwedzkich i najpóźniej od początku XVIII wieku znajdował się w ruinie.
Architektura
Zamek z XIV wieku miał formę zbliżoną do kwadratu, wielkości około 57 x 49 metrów, z obszernym dziedzińcem na którym wzniesiono dwa budynki: skrzydło południowe i wschodnie. Pozostałe strony zamykały pojedyncze odcinki muru obronnego. Główna brama wjazdowa na dziedziniec znajdowała się pośrodku skrzydła wschodniego, z którego prawdopodobnie wyrastała czworoboczna wieża. Całość wzniesiona była z kamienia eratycznego i otoczona nawodnioną fosą, jedynie detale architektoniczne wykonano z cegły (np. obramienia okienne i portalowe).
Zamek Pebalg był prostą budowlą o niezbyt silnych obwarowaniach i niewyszukanych zabudowaniach mieszkalno – gospodarczych. Jego charakterystycznym elementem był rozległy dziedziniec, przeznaczony do bezpiecznego obozowania oddziałów wojskowych, wozów kupieckich, czy transportów z zaopatrzeniem, typowy dla wielu popasowych zamków inflanckich. Być może z tego powodu w pobliżu zamku nie funkcjonowało podzamcze lub miało ono otwarty, nie obwarowany charakter.
Stan obecny
Do dnia dzisiejszego przetrwały fragmenty muru obronnego, osiągającego gdzieniegdzie wysokość około 3-4 metrów, ale w paru odcinkach całkowicie zanikłego. W miejscach gdzie znajdowały się zabudowania mieszkalne lub gospodarcze widoczne są otwory pozostałe po oknach. Wstęp na teren zamku jest wolny. Znajduje się on po południowo – wschodniej stronie miasteczka, pośród pól uprawnych, ku którym wiedzie wiejska droga skręcająca z głównej szosy przy nowożytnym kościele luterańskim.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Borowski T., Miasta, zamki i klasztory. Inflanty, Warszawa 2010.
Herrmann C., Burgen in Livland, Petersberg 2023.
Tuulse A., Die Burgen in Estland und Lettland, Dorpat 1942.