Historia
Historia zamku Wolmar rozpoczęła się około 1224 roku, kiedy to Zakon Kawalerów Mieczowych wzniósł pierwszą, zapewne jeszcze drewnianą budowlę, wokół której wkrótce zaczęli osiedlać się kupcy. Murowane obwarowania zamku prawdopodobnie powstały na przełomie XIII i XIV wieku. Wtedy też rozwinęła się przy nim osada, po raz pierwszy poświadczona jako miasto w 1323 roku. W XIV i XV wieku zamek i miasto Wolmar stanowiły drugi co do wielkości po Wenden (Cēsis) ośrodek krzyżacki na terenie północnej Łotwy. Znaczenie miasta, członka Związku Hanzeatyckiego, podkreślone zostało budową około połowy XIV wieku kamiennych murów obronnych.
W XVI wieku w trakcie najazdów wojsk Iwana Groźnego zamek dwukrotnie, w 1560 i 1562 roku, odparł ataki wroga, ulegając dopiero w 1577 roku, po tym jak ścięto przedstawicieli miasta wysłanych do moskiewskiego obozu na rozmowy pokojowe. W drugiej połowie XVI wieku zamek stał się celem zażartych walk polsko – szwedzkich, m.in. w roku 1601, 1622 i w 1659 roku. Ostatecznie został zniszczony w trakcie wielkiej wojny północnej na początku XVIII wieku przez wojska rosyjskie. Niestety od tamtego momentu zaczął służyć jako źródło darmowego materiału budowlanego.
Architektura
Zamek posiadał w planie formę zbliżoną do wydłużonego czworoboku o dziedzińcu wyraźnie rozszerzającym się w kierunku zachodnim. Wpływ na taki kształt mogła mieć forma terenu na którym został zbudowany, ograniczonego od południa rzeką Gaują, a od północy i wschodu wpadającym do niej mniejszym strumieniem. Mieszkalno – obronne założenie składało się z zamku górnego po wschodniej stronie i niedużego przedzamcza usytuowanego po stronie zachodniej, przed miastem, wzmocnionego przez dwie narożne cylindryczne baszty.
System obronny zamku sprzężony był z fortyfikacjami miejskimi, które łączyły się ze wspomnianymi basztami na podzamczu. Miejski mur obronny o długości około 500 metrów otaczał obszar około 4,5 ha na rzucie nieregularnego wieloboku. Od zachodu chroniony był suchym rowem, natomiast od północy krótką fosą łączącą dwa sztucznie utworzone zbiorniki wodne, z których jeden znajdował się na wysokości zamku. Po stronie południowej w odległości około 6 metrów znajdowało się koryto rzeki. By dostać się na teren zamku trzeba było wjechać do miasta, co osiągnąć można było za pomocą dwóch bram: północnej i zachodniej. Grubość wzniesionego z kamienia eratycznego i cegieł muru miejskiego wynosiła od 1,3 do 1,6 metra, ale na najbardziej zagrożonym zachodnim odcinku była ona większa, od 2 do 2,2 metrów grubości.
Grubość murów zamku wynosiła 2,25 metra, długość około 100 metrów, a szerokość od 30 do 50 metrów. Wewnątrz murów zamku górnego znajdował się dziedziniec z zabudowaniami mieszkalnymi i gospodarczymi dostawionymi do wewnętrznych elewacji murów. Główne reprezentacyjno – mieszkalne pomieszczenia zapewne znajdowały się w najbezpieczniejszej, zwężonej części wschodniej, gdzie mogła znajdować się wspominana w przekazach źródłowych duża sala ze sklepieniem opartym na środkowym filarze.
Stan obecny
Do czasów współczesnych przetrwał kilkudziesięciometrowy fragment południowego i zachodniego muru zamkowego oraz liczne mniejsze odcinki. Wstęp na teren zamku jest wolny, płatne może być jedynie wejście do pomieszczeń z ekspozycjami muzealnymi. Niestety zostały one umieszczono w szklano – betonowym budynku nadbudowanym nad zabytkowymi murami fundamentów zamku. Pozostałości miejskich murów obronnych odkrywane były w trakcie prac archeologicznych. Na powierzchni terenu widoczne są jedynie niewielkie fragmenty po stronie północnej.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Bernotas R., New aspects of the genesis of the medieval town walls in the Northern Baltic Sea region, Turku 2017.
Borowski T., Miasta, zamki i klasztory. Inflanty, Warszawa 2010.
Herrmann C., Burgen in Livland, Petersberg 2023.
Tuulse A., Die Burgen in Estland und Lettland, Dorpat 1942.