Historia
Zamek Rujen prawdopodobnie zbudowany został w XIV wieku. Strzegł on wówczas granicy między zakonem krzyżackim a dominium arcybiskupów ryskich. Służył również jako punkt składu zapasów i miejsce schronienia dla okolicznej ludności. Nie był to ośrodek wysokiej rangi, dlatego pierwsza wzmianka źródłowa o nim pojawiła się dopiero w 1414 roku („hove to Ruyen”). W 1461 roku odnotowana została podzamkowa osada z fortyfikacjami drewniano – ziemnymi.
W 1481 roku Rujen zostało spalone przez moskiewskie wojska cara Iwana Groźnego, jednak zniszczenia nie mogły być duże, gdyż zamek szybko wyremontowano, a już w 1526 roku wybrano na miejsce ważnych negocjacji, dotyczących uznania przez Rygę nowego arcybiskupa Jana Blankfelda. Pod koniec istnienia władztwa krzyżackiego w Inflantach, Rujen podniesiono nawet na krótko do rangi komturii, choć zapewne nie wpłynęło to na znaczną rozbudowę zamku. Jego jedynym w historii komturem był Heinrich von Galen, który urzędował do 1560 roku, kiedy to budowlę spalili Rosjanie.
Na skutek wojen inflanckich z drugiej połowy XVI wieku, Rujen znalazło się w granicach państwa polsko – litewskiego, a od lat 20-tych XVII wieku, po kolejnych zbrojnych konfliktach, osada należała do Szwecji. Jeśli zamek jeszcze wtedy funkcjonował, to z pewnością został całkowicie zniszczony i porzucony najdalej na początku XVIII wieku, w czasie wielkiej wojny północnej.
Architektura
Zamek zbudowany został na niewysokim wzniesieniu na północnym brzegu rzeki Rūja, w miejscu gdzie była ona szeroko rozlana i mogła tworzyć podmokłe, miejscami zabagnione obszary. Średniowieczna forma zamku ograniczała się do otoczonego kamiennym murem obszernego dziedzińca o wydłużonym na osi wschód – zachód planie, zwężającym się w części tylnej, mniej więcej owalnym, ale utworzonym z licznych prostych i krótkich odcinków. Zewnętrzną strefę obrony zamku stanowiła dookolna fosa, zapewne sucha, ale prawdopodobnie napełniana wodą w okresach silniejszych opadów, zwłaszcza gdy poziom wody w rzece był podniesiony.
Na teren zamku wiodły dwie bramy: główna od strony zachodniej i mniejsza furta od strony południowej. Ta druga skierowana była nad rzekę, gdzie być może funkcjonowała niewielka przystań. Obwód wzniesionych z kamieni polnych murów poprowadzono blisko krawędzi stoków wzgórza. Wzmocniony był on występującą przed lico murów półkolistą wieżą, prawdopodobnie przystosowaną już do obrony przy użyciu broni palnej, usytuowaną w północnej części zamku, tak iż mogła flankować fosę na dużej części jej długości. Formę wieżową mógł mieć również czworoboczny budynek bramny, wysunięty ku fosie po stronie zachodniej.
Murowana zabudowa dziedzińca ograniczała się do kilku domów, przylegających do wewnętrznych ścian muru obronnego. Jeden podłużny budynek i jeden niewielki, na rzucie zbliżonym do kwadratu, znajdowały się w północno – zachodniej części dziedzińca. Kolejne dwa długie domy z jednotraktowym układem pomieszczeń w przyziemiu przystawione były do południowego odcinka muru, po obu stronach nadrzecznej furty. Nie wiadomo które zabudowania pełniły funkcje gospodarcze, a które mieszkalne. Charakterystyczny był brak podziału zamku na część rezydencjonalną i podzamcze. To ostatnie być może znajdowało się pod wzgórzem, albo jego rolę pełniła obwarowana, odnotowana w źródłach przyzamkowa osada.
Stan obecny
Obecnie na zamkowym wzgórzu widoczne są jedynie niewielkie relikty dawnych murów obronnych, porozrzucane po całym dawnym obwodzie dłuższymi i krótszymi, znacznie obniżonymi w stosunku do stanu pierwotnego fragmentami. W terenie widoczne są również mury przyziemia zabudowań mieszkalno – gospodarczych zamku, zwłaszcza w nadrzecznej części południowej. Po stronie północnej czytelna jest fosa, po intensywnych opadach częściowo napełniona wodą. Wstęp na teren wzgórza jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Borowski T., Miasta, zamki i klasztory. Inflanty, Warszawa 2010.
Herrmann C., Burgen in Livland, Petersberg 2023.
Tuulse A., Die Burgen in Estland und Lettland, Dorpat 1942.