Historia
Kościół św Bartłomieja w Rujienie wzniesiony został prawdopodobnie już w drugiej połowie XIII wieku. W latach 1450-1480 poddano go przebudowie, która nadała mu cechy gotyckie. Niedługo później, w 1481 roku doznał zniszczeń w wyniku najazdu wojsk Iwana Groźnego. Remontowany był w latach 1643-1645, kiedy to między innymi wymieniono pokrycie dachowe, po raz kolejny w drugiej połowie XVII wieku gdy przekształcono go na bazylikę, a następnie w 1781 roku, gdy powiększono prawie wszystkie okna. Prawdopodobnie naprawy musiały być również przeprowadzone po zniszczeniach z okresu działań wojennych z lat 80/90-tych XVIII wieku. W 1711 roku miejscowy pastor opisywał dramatyczny stan budynku z uszkodzonym dachem, zgniłym stropem, wybitymi szybami w oknach i brakiem posadzki. Ostatni niszczący pożar świątyni miał miejsce w 1974 roku. Po dziesięciu latach, dzięki inicjatywie lokalnej społeczności kościół został odbudowany.
Architektura
Kościół po XV-wiecznej przebudowie uzyskał formę bezwieżowej, niewielkiej, gdyż jedynie trójprzęsłowej, ale za to trójnawowej budowli o wymiarach 25,9 x 21,5 metra, z niższym i mniejszym prezbiterium zamkniętym prostą ścianą po wschodniej stronie (11,7 x 12,5 metra). Prawdopodobnie początkowo miał kształt halowy, a na bazylikę przekształcony został dopiero w drugiej połowie XVII wieku.
Główne wejście do kościoła prowadziło przez gotycki, ostrołukowy, uskokowy portal po stronie zachodniej, flankowany przez dwie ostrołucznie zamknięte nisze, oświetlenie natomiast zapewniane było przez ostrołukowe okna, prawdopodobnie o formie zbliżonej do zachowanego okna w ścianie wschodniej. Kościół z powodu braku sklepień nie został opięty przyporami, nawet wokół prezbiterium, którego mury i niewielkie rozmiary okazały się wystarczające do udźwignięcia oporów pojedynczego zasklepionego przęsła.
Wewnątrz pojedyncze przęsło prezbiterium przykryto sklepieniem krzyżowo – żebrowym i otwarto do korpusu ostrołuczną arkadą tęczy, odpowiadającą pod względem wysokości i szerokości arkadom nawy głównej. Te ostatnie miały formę ostrołuczną, oparte zostały na masywnych, czworobocznych w przekroju filarach, jakby wyciętych z masy muru. Płaszczyzna ścian nawy głównej i naw bocznych pozostała idealnie gładka, jak że w korpusie nie zastosowano sklepień (brak służek, wsporników, czy też lizen). W murze południowym i wschodnim prezbiterium umieszczono dwie niewielkie nisze ścienne, pierwotnie zapewne zamykane drzwiczkami.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Alttoa K., Bergholde-Wolf A., Dirveiks I., Grosmane E., Herrmann C., Kadakas V., Ose J., Randla A., Mittelalterlichen Baukunst in Livland (Estland und Lettland). Die Architektur einer historischen Grenzregion im Nordosten Europas, Berlin 2017.