Historia
Zamek Rodenpois (łot. Ropaži) po raz pierwszy odnotowany został w źródłach pisanych z lat 1414-1438, choć zbudowany został jeszcze w pierwszej ćwierci XIV stulecia, jako własność inflanckiej gałęzi zakonu krzyżackiego. Przypuszczalnie powstał za czasów mistrza Gerharda von Jorke, urzędującego w latach 1309-1324. Jego celem było zabezpieczenie pobliskiego szlaku handlowego, a także odgrodzenie wrogiej Rygi i dóbr arcybiskupich. Pełnił także funkcję administracyjną w stosunku do pobliskiego majątku ziemskiego i folwarku zakonnego. Do zniszczenia zamku przyczynił się najazd wojsk moskiewskich z przełomu 1558 i 1559 roku. Spalonych zabudowań po zakończeniu wojen inflanckich nie odbudowano, przez co już w 1623 roku Szwedzi odnotowali, że zamek znajdował się w całkowitej ruinie. Po dawnym „Haus Rodenpeiss” miały wówczas być widoczne jedynie cztery ściany.
Architektura
Zamek Rodenpois zbudowany został na wzniesieniu, prawdopodobnie pozostałym po wczesnośredniowiecznym grodzie lub osadzie Liwów. Powstał w pobliżu południkowo biegnącego szlaku, po wschodniej stronie przekraczającego rzekę Lielā Jugla. Koryto rzeczne osłaniało Rodenpois od południa, a być może zabezpieczało zamek również od zachodu, gdzie w średniowieczu znajdować się mogły pomniejsze odnogi i podmokłe, bagienne tereny doliny zalewowej. Same stoki wzniesienia zapewniały kilkumetrową różnicę wysokości.
Mur obronny zamku zbudowany był z kamienia polnego. Jego proste, dość krótkie odcinki poprowadzono wzdłuż krawędzi zboczy, przez co w planie zamek miał kształt nieregularny, pięcio- lub sześcioboczny, dostosowany do formy terenu. Wieloboczny dziedziniec otoczony był zabudowaniami od południa, wschodu i północy, przy czym główne pomieszczenia mieszkalne zapewne znajdowały się w najbezpieczniejszym miejscu, po stronie południowej. Naprzeciwko, po stronie północnej znajdowała się brama, flankowana wysuniętą w stronę fosy czworoboczną wieżą. Dodatkowym elementem wzmacniającym wjazd była długa szyja przedbramia.
Podzamcze znajdowało się po północnej stronie rdzenia zamku i zarazem po wschodniej stronie zespołu bramnego, tak że wspomniana powyżej czworoboczna wieża znajdowała się w całości na dziedzińcu podzamcza. Otoczone było ono kamiennym murem obronnym, ale cała zabudowa wewnętrzna, o ile istniała, zapewne była konstrukcji drewnianej lub szachulcowej. Ewentualnie zewnętrzny dziedziniec pełnił bardziej rolę szerokiego parchamu, niż typowego podzamcza o roli gospodarczej.
Stan obecny
Do czasów współczesnych zachował się tylko fragment zachodniego odcinka muru obronnego w sąsiedztwie dawnego przejazdu bramnego. Jego koronę przykrywają obecnie dwuspadowe daszki, mające zabezpieczyć zabytek przed dalszą degradacją. O istnieniu pozostałych zabudowań i obwarowań świadczą dziś głównie nierówności terenu, powstałe z gruzu zawalonych części zamku. Wstęp na teren ruin budowli jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Herrmann C., Burgen in Livland, Petersberg 2023.
Tuulse A., Die Burgen in Estland und Lettland, Dorpat 1942.