Historia
Pierwsza wzmianka o kościele św. Piotra pochodzi z 1209 roku, kiedy to konsekrowano położony przy nim cmentarz. W 1297 roku pojawiła się natomiast pierwsza wzmianka o wieży kościelnej, którą mieszkańcy mieli ufortyfikować w momencie wybuchu działań wojennych, a w 1352 roku mieli na niej zawiesić pierwszy publiczny zegar, co świadczyło o dużym znaczeniu świątyni. W okresie średniowiecza, jako budowla parafialna, kościół stanowił jedną z głównych świątyń ryskiego mieszczaństwa, znajdowała się przy nim także jedna ze starszych szkół w mieście.
Budowę pierwotnego, wczesnogotyckiego kościoła ukończono już w pierwszej połowie XIII wieku, prawdopodobnie około 1234 roku. Drugi okres budowy przypadł na lata 1406-1409, kiedy to mistrz budowlany Johannes Rumeschottel z Rostocku nadzorował budowę prezbiterium, wzorowanego na kościele Mariackim w Rostocku. Prace zbliżały się do zakończenia w 1409 roku, ale z powodu wojny Krzyżaków z państwem polsko-litewskim, ostatecznie prezbiterium zostało ukończone i oddane do użytku dopiero w 1419. Kolejne prace zostały przerwane przez zarazę w 1420 roku i wznowione w latach 30-tych XV wieku, kiedy to wyremontowano wieżę i podwyższono mury.
XIII-wieczny korpus kościoła został przebudowany w latach 1456-1466, aby dostosować go do nowo powstałego prezbiterium. Obie konstrukcje zostały połączone w 1470 roku, tworząc wielką bazylikę. W 1491 roku do wieży dodano 136-metrową ośmioboczną iglicę, która wraz z fasadą zachodnią kościoła dominowała nad miastem. Niestety wieża ta zawaliła się w 1666 roku, niszcząc sąsiedni budynek i grzebiąc w gruzach osiem osób. Nowe zwieńczenie wieży wzniesiono już rok później.
Na lata 1671-1690 przypadł okres barokowej przebudowy, w trakcie której zmieniono m.in. zachodnią fasadę i przekształcono wieżę. Świeżo wyremontowana budowla spłonęła jednak w trakcie pożaru z 1721 roku i ponownie w trakcie drugiej wojny światowej w 1941 roku. Zabezpieczenie budowli i renowacja rozpoczęła się w 1954 roku i następnie kontynuowana była w latach 1967-1983.
Architektura
Kościół św. Piotra w swej dojrzałej, późnośredniowiecznej formie był trójnawową bazyliką z wielobocznie zamkniętym prezbiterium i ambitem. Zachodnią fasadę zwieńczyła wieża z wysoką, 136-metrową, ośmioboczną iglicą, flankowana od północy i południa przez dwa aneksy. Prawdopodobnie planowane było wzniesienie jeszcze transeptu, na który pozostawiono od północy i południa strzępia muru, jednak zamierzenia tego nigdy nie przeprowadzono. Korpus budowli oraz prezbiterium opięto z zewnątrz licznymi, dwustopniowymi szkarpami oraz przepruto dużymi, ostrołukowymi oknami. Wnętrze kościoła ozdobiono sklepieniami gwiaździstymi o wielu różnych rysunkach gwiazd, osadzonymi przeważnie w nawach bocznych korpusu i nawie głównej chóru, oraz sklepieniami krzyżowo – żebrowymi w nawie głównej korpusu i nawach bocznych prezbiterium.
Stan obecny
Kościół św. Piotra w Rydze to dziś jedna z największych i najbardziej imponujących średniowiecznych budowli w mieście. Obecnie gotycki wygląd zachowało prezbiterium z ambitem i korpus nawowy świątyni. Warte uwagi jest również surowe wnętrze kościoła ze sklepieniami gwiaździstymi. Fasadzie zachodniej i wieży przywrócono po renowacji wygląd z czasów barokowej przebudowy z XVII wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Alttoa K., Bergholde-Wolf A., Dirveiks I., Grosmane E., Herrmann C., Kadakas V., Ose J., Randla A., Mittelalterlichen Baukunst in Livland (Estland und Lettland). Die Architektur einer historischen Grenzregion im Nordosten Europas, Berlin 2017.