Historia
Kościół św. Jakuba pierwszy raz wspominany był w źródłach historycznych w 1226 roku. Jego budowę rozpoczęto od prezbiterium, a w drugiej połowie XIII wieku wzniesiono korpus nawowy. Główne prace budowlane ukończono około 1300 roku, choć dwie górne kondygnacje wieży wzniesiono dopiero pod koniec XV stulecia. Na początku XV wieku dobudowano także kaplicę św. Krzyża, a w połowie tamtego stulecia przekształcono budowlę z halowej w bazylikę.
Początkowo świątynia była kościołem parafialnym, znajdującym się poza murami miasta. Zapewniała duchową opieką dla mieszkańców przedmieść i podróżnych którzy przybyli po zamknięciu bram miejskich. Kościół szczególnie popularny był pośród rzemieślników z Rygi i terenów podmiejskich, którzy zorganizowani w cechy fundowali w nim liczne ołtarze. W obręb fortyfikacji powiększonego organizmu miejskiego dostał się na przełomie XIII i XIV wieku po objęciu obwarowaniami północnej części Rygi.
Z początkiem reformacji w 1524 roku budowla ucierpiała w czasie miejskich tumultów, zniszczeniu uległo całe wyposażenie wnętrza. W 1552 kościół został pierwszą protestancką świątynią w Rydze, lecz gdy w 1582 Ryga dostała się pod panowanie Rzeczypospolitej Obojga Narodów, kościół został przekazany jezuitom. W 1621 powrócił do luteran, kiedy wojska szwedzkie pod dowództwem króla Gustawa II Adolfa zajęły miasto. Wówczas wieża otrzymała nową, barokową iglicę. W 1812 kościół był wykorzystywany przez wojska napoleońskie jako magazyn żywnościowy, a w 1923 został ponownie przekazany katolikom, po tym jak ryska katedra stała się katedrą luterańską.
Architektura
Kościół ostatecznie otrzymał formę trójnawowej, niewielkiej bazyliki o jedynie dwóch przęsłach długości w nawie głównej. Po stronie wschodniej korpusu znalazła się najstarsza część budowli, czyli czworoboczne, jednoprzęsłowe prezbiterium o wymiarach 10,8 x 10,3 metra, niższe niż nawa główna ale za to o większej szerokości, przykryte osobnym, dwuspadowym dachem. Zachodnią stronę kościoła zdominowała gotycka, masywna czworoboczna wieża o elewacjach zdobionych blendami i fryzami, flankowana od północy i południa przez dwa aneksy, będące przedłużeniem naw bocznych. W latach 1404-1436 po południowej stornie korpusu dobudowano kaplicę św. Krzyża, a w późniejszym okresie do północnej części prezbiterium dostawiono zakrystię.
Zewnętrzne elewacje kościoła pozostały gładkie, gdyż przypory wciągnięto do wnętrza, a pomiędzy nimi w każdym przęśle nawy bocznej od północy i południa przepruto duże ostrołukowe okno. Trzy wąskie ale wysokie okna umieszczono we wschodniej ścianie prezbiterium, ponad którymi część szczytowa oddzielona została za pomocą czterech linii fryzu zębatego. Trójkątną przestrzeń szczytu przedzielono w pionie lizeną wydzielającą po bokach dwie duże płyciny, zwieńczone na krawędziach ukośnie poprowadzonymi arkadkami osadzonymi na małych konsolach.
Wewnątrz całość kościoła przykryto sklepieniami krzyżowo – żebrowymi, osadzonymi w korpusie na masywnych filarach o przekroju krzyża z uskokami w kątach. Prezbiterium otwarto do nawy głównej ostrołuczną arkadą łuku tęczowego, podobne ale szersze arkady utworzono także pomiędzy nawami.
Stan obecny
Kościół zachował swój pierwotny, średniowieczny wygląd nie licząc kilku nowożytnych modyfikacji: hełmu wieży, zbarokizowanego portalu fasady zachodniej, okien i elewacji północnej przekształcanych pod koniec XIX wieku i na początku XX stulecia, masywnej przypory dostawionej do narożnika północno – zachodniego oraz odtworzonego zniszczonego fryzu i wyremontowanego szczytu wschodniego.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Alttoa K., Bergholde-Wolf A., Dirveiks I., Grosmane E., Herrmann C., Kadakas V., Ose J., Randla A., Mittelalterlichen Baukunst in Livland (Estland und Lettland). Die Architektur einer historischen Grenzregion im Nordosten Europas, Berlin 2017.