Historia
Pierwsza wzmianka o zamku odnotowana została w 1318 roku („Donagungis castra”), musiał więc zostać zbudowany najpóźniej na początku XIV wieku. Już w 1237 roku ziemie na których leżał przypadły biskupowi ryskiemu, który w 1245 roku przyznał dochody z miejscowej parafii kapitule katedralnej. Podobnie jak inne zamki arcybiskupstwa, również Dondagen było kilkukrotnie zajmowane przez wojska krzyżackie, między innymi w 1318, 1359 i 1383 roku. Ostatecznie w 1434 roku kapituła zdecydowała się sprzedać zamek inkorporowanemu do zakonu biskupstwu kurlandzkiemu, w którego władaniu Dondagen pozostało aż do drugiej połowy XVI wieku, kiedy to ostatni biskup kurlandzki Magnus sprzedał zamek w prywatne ręce. Pomimo poważnych zniszczeń jakie odniosła warownia w trakcie wojen polsko – szwedzkich w pierwszej połowie XVII wieku, Dondagen stanowiło rezydencję kolejnych niemieckich rodzin szlacheckich aż do 1918 roku. W okresie tym zamek był wielokrotnie i gruntownie przebudowywany.
Architektura
Zamek wzniesiony został na terenie niewielkiego półwyspu, utworzonego przez szeroko rozlane wody rzeki Pāce i oddzielonego od lądu poprzecznie przekopaną fosą. Nietypowo zbudowano go w połowie, czy też wręcz u nasady półwyspu, a nie w najbezpieczniejszym najgłębiej położonym miejscu na północy, gdyż obszar ten zajęty był przez kuroński gród, w chwili budowy zamku wciąż jeszcze zasiedlony. Zamek nie zajął całej szerokości półwyspu, lecz po stronie zachodniej pozostawiono miejsce na poprowadzenie drogi dojazdowej. Starszą osadę od zamku oddzielał pas niezabudowanego terenu oraz przekopana w poprzek fosa.
Zamek składał się z regularnego, prostokątnego obwodu muru obronnego o wymiarach w planie 48 x 69 metrów. Obszar ten mniej więcej w połowie podzielony był poprzeczną kurtyną, oddzielającą główną południową część zamku o wymiarach około 48 x 37 metrów, od położonego obok podzamcza. Układ ten był nietypowy, bowiem najważniejsza część zamku stanowiła partię czołową, natomiast podzamcze było niejako schowane w głębszej części półwyspu. Najstarsze fragmenty murów wzniesiono z kamienia eratycznego, a prawdopodobnie dopiero w trakcie rozbudowy i podwyższania murów korzystano z cegły.
W głównej części zamku do muru obronnego z trzech stron przylegały budynki mieszkalne. Zajęły one zachodnią, południową i wschodnią część dziedzińca, natomiast od północy mur poprzeczny pozostawał ze względów obronnych niezabudowany. Wjazd do głównej części zamku odbywał się zapewne prostym portalem w poprzecznej ścianie, podczas gdy brama na podzamcze wiodła przez przyziemie czworobocznej, bardzo płytkiej wieży bramnej, dobudowanej w XIV wieku do zachodniego odcinka muru. Zabudowania zamku prawdopodobnie wzorem siedzib krzyżackich miały przyziemie przeznaczone do celów gospodarczych i pomocniczych, zaś piętra mieściły główne komnaty mieszkalne. Komunikację pomiędzy nimi zapewniać mogły drewniane ganki przystawiane do skrzydeł od strony dziedzińca.
Stan obecny
Zamek zachował się do czasów współczesnych, jednak w wyniku wielu przekształceń całkowicie stracił pierwotne cechy stylistyczne. Najbardziej wyróżniający się element dzisiejszej budowli, czyli wieża bramna, jest elementem nowożytnym z XVII wieku, powstałym na miejscu niższej wieży średniowiecznej. Pierwotna pozostaje jedynie ogólna bryła i układ założenia zamkowego oraz mury obwodowe na poziomie dwóch najniższych kondygnacji, przy czym od strony dziedzińca pierwotne zabudowania zostały poszerzone aneksami, więc średniowieczne mury są dziś w tej części wewnętrznymi ścianami działowymi. W północno – zachodniej części dawnego podzamcza od strony ulicy widoczne są oryginalne elewacje muru obronnego.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Borowski T., Miasta, zamki i klasztory. Inflanty, Warszawa 2010.
Herrmann C., Burgen in Livland, Petersberg 2023.
Tuulse A., Die Burgen in Estland und Lettland, Dorpat 1942.