Historia
Pierwsza informacja źródłowa o Doblen zapisana została w 1254 roku, kiedy to zostało ono przyznane Krzyżakom na mocy ugody dzielącej tereny południowej Łotwy między zakon a poszczególne biskupstwa. Wówczas w Doblen istniały jedynie drewniano – ziemne umocnienia wzniesione przez pogańskich Bałtów, prawdopodobnie będące jeszcze poza realną władzą zakonu, gdyż między 1279 a 1289 w regionie toczyły się zacięte walki, w trakcie których krzyżowcy oblegali Doblen. W 1288 roku drewniany gród Semigalów miał według kronikarza Hermanna von Wartberge zostać zniszczony przez mistrza zakonu Cono de Hattensteena, a opór miejscowych plemion złamany został na początku ostatniej dekady XIII wieku.
Budowę murowanego zamku Doblen rozpocząć miał w 1335 roku mistrz Eberhard von Monheim („Anno 1335 idem magister construxit castrum Grundriss Dobbeleen in carnisprivio contra infideles”). Po 1345 roku, w czasach Goswina von Herike, mistrza inflanckiej gałęzi Zakonu Krzyżackiego, zamek został rozbudowany („Doblen muravit et melioravit preter alia castra et munitiones”). Prace ukończono najpóźniej w 1376 roku, kiedy to w źródłach pojawił się pierwszy komtur Doblen, Dietrich Holtey. Komturia funkcjonowała nieprzerwanie aż do 1562 roku, choć już w XV wieku nie posiadała wymaganej regułą liczby 12 braci zakonnych.
Po sekularyzacji inflanckiej gałęzi Zakonu Krzyżackiego, doszło do sporu między ostatnim komturem Mathiasem von der Recke, a Gotthardem Kettlerem, w wyniku którego zamek po kilku latach stał się własnością tego ostatniego. Następnie w 1566 roku Doblen weszło w skład księstwa Kurlandii i Semigalii. Jeszcze przed połową XVII wieku zamek był przebudowywany celem zwiększenia komfortu mieszkalnego, a osada przyzamkowa rozwijała się. Do upadku miasta i warowni doprowadziły dopiero wojny polsko – szwedzkie, w czasie których w 1659 i 1701 Doblen zajmowali Szwedzi. Po ostatnim z tych najazdów miejscową ludność zdziesiątkowała zaraza, natomiast zrujnowany zamek od około połowy XVIII wieku porzucono.
Architektura
Zamek wzniesiono na wzgórzu, na wysokim, zachodnim brzegu rzeki Bērze. Chroniony był wysokimi skarpami z trzech stron, ale od południa i zachodu wykonano fosę, która po północnej stronie łączyć się mogła z korytem Bērze. Doblen posiadał nietypowy jak na warownie krzyżackie nieregularny, obszerny, otoczony murem dziedziniec, uformowany asymetrycznie, zapewne z powodu kształtu wzgórza jak i wcześniejszych drewniano – ziemnych fortyfikacji. Na przestrzeni 180 metrów długości zwężał się on w stronę północną z 94 do 18,5 metrów, gdzie na samym cyplu, w narożniku usytuowano zamek górny, założony na rzucie trapezu o długości 32 metrów i szerokości od 18,5 do 37 metrów. Zabudowania i fortyfikacje zamku wzniesiono z kamienia eratycznego, przy wykorzystaniu cegły do utworzenia detali architektonicznych.
Główne, reprezentacyjne pomieszczenia zamku górnego znajdowały się w skrzydle południowym o wymiarach 33,6 x 11 metrów, którego masywna konstrukcja zabezpieczała niewielki dziedziniec siedziby konwentu. Skrzydło południowe posiadało w przyziemiu mury grube aż na 2 metry i wystawało o około 6 metrów poza linię murów zamku górnego na wschodzie. Umieszczono w nim piwnice, zapewne o przeznaczeniu magazynowym, oraz parter i pierwsze piętro, dzielone na każdej kondygnacji na dwa pomieszczenia: większe trójprzęsłowe o wymiarach 22 x 7 metra i mniejsze dwuprzęsłowe, posiadające wielkość 4 x 9 metra. Na parterze w części zachodniej ulokowano salę przykrytą gotyckim sklepieniem gwiaździstym, w XVI wieku przekształconą w kaplicę. Pierwotna kaplica znajdować się musiała w innym miejscu, zapewne na piętrze, ponadto na zamku górnym funkcjonować musiały też wymagane przez regułę zakonną refektarz i dormitorium. Ciekawym elementem były niewielkie wieżyczki, stosunkowo rzadkie na terenie Inflant, a częstsze w Prusach, osadzone w narożnikach skrzydła południowego.
Położone na południe od zamku górnego przedzamcze pełniło funkcje gospodarcze, mogło też być miejscem popasu wojsk, ze względu na wyjątkowo duży dziedziniec. Zabudowa składała się z ciągu pomieszczeń przy kurtynie wschodniej o długości aż 142 metrów i szerokości 15 metrów, przy czym w okresie średniowiecza budynki mogły być mniej ujednolicone lub nie zajmowały całej długości kurtyny. Wjazd na teren podzamcza pierwotnie znajdował się w ostrołucznym portalu w pobliżu narożnika południowo – zachodniego. Wtórnie przebito też wjazd po stronie zachodniej w pobliżu załamania muru obronnego, wypełnionego od strony dziedzińca wieżą o czworobocznej podstawie, przechodzącej u góry w część cylindryczną. Długi mur podzamcza był masywny jak na obwarowania zaplecza gospodarczego, grubości około 2,5 metra.
Stan obecny
Obecnie ruiny stanowią jeden z ważniejszych średniowiecznych zabytków południowo – wschodniej Łotwy. Do dnia dzisiejszego przetrwało zrujnowane główne skrzydło południowe zamku górnego, mury obronne na prawie całej długości obwodu oraz częściowo wschodni budynek przedzamcza, obecnie bez podziałów wewnętrznych. Niestety znacznie zdegradowane zostały trzy pozostałe skrzydła zamku górnego, co uniemożliwia dokładniejszą rekonstrukcję jego struktury przestrzennej. Podobno planowana jest odbudowa sklepienia kaplicy zamkowej.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Alttoa K., Bergholde-Wolf A., Dirveiks I., Grosmane E., Herrmann C., Kadakas V., Ose I., Randla A., Mittelalterlichen Baukunst in Livland (Estland und Lettland). Die Architektur einer historischen Grenzregion im Nordosten Europas, Berlin 2017.
Borowski T., Miasta, zamki i klasztory. Inflanty, Warszawa 2010.
Herrmann C., Burgen in Livland, Petersberg 2023.
Tuulse A., Die Burgen in Estland und Lettland, Dorpat 1942.