Historia
Zamek krzyżacki w Dyneburgu (Dünaburg) był najdalej wysuniętą na południowy – wschód komturią w Inflantach. Pełnił on rolę najważniejszego ośrodka politycznego, wojskowego i handlowego zakonnej Łatgalii, gdzie władzy krzyżackiej zagrażały zarówno najazdy litewskie od południa, jak i ruskie od wschodu. Warownię wzniesiono około 1275 roku, prawdopodobnie z inicjatywy mistrza krajowego Inflant, Ernsta von Ratzeburg. Miała ona dogodne warunki rozwoju, gdyż znajdowała się na skrzyżowaniu dwóch wielkich szlaków handlowych łączących Litwę z Rusią oraz poprzez rzekę Dźwinę, Rygę ze Smoleńskiem, Witebskiem i Połockiem.
Pierwszy test obwarowań zamku nadszedł już w 1277 roku, kiedy to Dünaburg obległ książę litewski Trojden. Ponad trzytygodniowe oblężenie okazało się nieskuteczne i wojska wycofały się na Litwę. Dopiero na początku XIV wieku książę litewski Witenes zdobył zamek i częściowo zniszczył jego umocnienia. W następnych latach kolejni mistrzowie inflanccy, zwłaszcza Gerhard von Jork i Goswin von Herreke, odbudowali i zmodernizowali warownię. Jeszcze w 1396 roku została ona częściowo spalona, a po odbudowie dwukrotnie zdobyta i zniszczona: w 1403 i 1418 roku. Po kolejnej odbudowie zamek pozostał niezdobyty przez 60 lat, do momentu inwazji wojsk Iwana Groźnego w czasie wojny inflanckiej. Odzyskany wkrótce przez zakon, pozostał w jego rękach do 1559 roku, kiedy to przyłączono go do Wielkiego Księstwa Litewskiego, a później do Rzeczpospolitej Obojga Narodów. W 1577 podczas jednego z ostatnich ataków wojsk moskiewskich, zamek broniony przez polsko-litewską załogę, po ponad dwutygodniowym oblężeniu został po raz ostatni zdobyty, a następnie zburzony. Tym razem skala zniszczeń była na tyle duża, że król Stefan Batory zadecydował przenieść Dünaburg 19 km na zachód, gdzie powstało nowe miasto, współczesny Daugavpils.
Architektura
Zamek był założeniem nieregularnym, przystosowanym do kształtu terenu, wzniesionym głównie z kamienia. Zamek górny położony był na wzgórzu, pomiędzy dwoma wpadającymi do Dźwiny strumieniami. Między rzeką a zamkiem znajdowało się rozległe przedzamcze gospodarcze, w ramach którego prawdopodobnie funkcjonowała też przystań. Duża jego część znajdowała się na stoku opadającym ku zachodowi. Główny wjazd prowadził od wschodu przez most zwodzony, przerzucony nad przekopaną fosą. Za nim znajdowała się rzemieślniczo – kupiecka przyzamkowa osada.
Najstarszym elementem warowni, pochodzącym jeszcze z XIII wieku, było skrzydło wschodnie zamku górnego. W nim, ponad bramą wjazdową, znajdowała się kaplica, rozwiązanie często spotykane w zamkach krzyżackich. Pozostałe skrzydła, pochodzące z XIV wieku, oprócz pomieszczeń gospodarczych mieściły resztę wymaganych przez regułę komnat klasztornych, takich jak refektarz czy dormitorium.
Zamek prawdopodobnie posiadał również trzy wieże: jedną cylindryczną od południowego – wschodu, która flankowała bramę wjazdową, drugą, czworoboczną od południowego – zachodu, górującą na zachodnim podzamczem i przystanią oraz trzecią, także czworoboczną w planie od północy. Było to więc założenie dość ograniczone ze względu na warunki terenowe, jak na zamek konwentualny.
Stan obecny
Widoczne do XIX wieku fundamenty zamku, obecnie w większości skrywa ziemia, przez co nie widać żadnych większych reliktów średniowiecznego zamku. Wstęp na zamkowe wzgórze jest wolny, na miejscu zobaczyć można makietę średniowiecznej warowni Dünaburg.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Borowski T., Miasta, zamki i klasztory. Inflanty, Warszawa 2010.
Tuulse A., Die Burgen in Estland und Lettland, Dorpat 1942.