Daugavgriva – zamek Dünamünde

Historia

   W 1205 roku w Daugavgriva (Dünamünde) założone zostało przez Teodoryka von Treiden  cysterskie opactwo, pierwszy chrześcijański klasztor w Inflantach. Stało się ono intelektualnym zapleczem regionu, a pierwsi biskupi Dorpatu, Ozylii i Selonii byli wcześniej właśnie kolejnymi opatami Dünamünde. Miejscowi cystersi uczestniczyli także w procesie podejmowania najważniejszych decyzji dotyczących formowania się inflanckich struktur kościelnych i administracyjnych oraz powołania do życia Zakonu Kawalerów Mieczowych. Ich zapleczem finansowym były uposażenia ziemskie na podbijanych terenach i liczne grunty położone bezpiecznie na terenie Niemiec. Rozwoju klasztoru nie powstrzymał nawet najazd Kurów z 1228 roku, kiedy to wymordowano cały zakonny konwent. Opactwo szybko odbudowano, tak że już w 1268 roku obroniło się ono przed kolejnym atakiem.
   Jako iż klasztor położony był nad rzeką Dźwiną i mógł kontrolować cały prowadzony na niej handel i transport do bogatych miast takich jak Połock, Witebsk czy Ryga, Dünamünde stało się obiektem zainteresowania zakonu krzyżackiego. W 1305 roku pragnąc ujarzmić Rygę i jej arcybiskupa, Krzyżacy zmusili mnichów, by sprzedali klasztor zakonowi krzyżackiemu, który przebudował go na zamek komturski. Jego pierwszym dowódcą został rycerz zakonny Heinrich Hecht. Cystersi przenieśli się do Padise, a Dyjamund stał się obiektem sporów między zakonem a Rygą, zaognianych przez krzyżackie próby zablokowania spławności rzeki przez przeciągnięcie łańcucha z zamku na drugi brzeg. Z tego powodu był on wielokrotnie zdobywany przez mieszczan, po raz pierwszy w 1329 roku. Najcięższe z walk toczyły się na początku lat 80-tych XV wieku, oblężenie trwało cztery tygodnie i zakończyło się całkowitym zburzeniem zamku. Został on odbudowany przez mistrza krajowego Inflant Woltera von Plettenberg i pozostał w rękach krzyżackich aż do zajęcia przez Polaków w 1561 roku.
   W 1582 roku król Stefan Batory rozkazał dodatkowo umocnić zamek, który jednak w 1608 roku został zdobyty przez Szwedów. Już rok później odbił go hetman wielki litewski Jan Chodkiewicz. Udaną obronę przeprowadzili Polacy w 1617 roku, lecz parę lat później, wraz z Rygą i większością północnych Inflant, dostał się on pod panowanie szwedzkie. W 1624 roku wznieśli oni na miejscu zrujnowanego średniowiecznego zamku nowożytną twierdzę bastionową.

Architektura

   Nie wiadomo jak wyglądał pierwotny klasztor cysterski, przypuszczać można jedynie iż miał on cechy obronne skoro w 1228 i 1268 roku był oblegany. Zamek z czasów krzyżackich posiadał regularny kształt, zbliżony do formy zamku konwentualnego. Posiadał kwadratową wieżę główną w południowo – zachodnim rogu, będącą najstarszym elementem zamku i dwie narożne wieże cylindryczne po stronie północnej. Do wieży głównej po wschodniej stronie dobudowana była kaplica z małym przedsionkiem od strony zachodniej. Następnie wzniesiono budynki wzdłuż zachodniej i północnej kurtyny murów obronnych oraz dwie krótsze dobudówki przy wschodnim murze.
  
Prawdopodobnie w XVI wieku wzniesiono zewnętrzny obwód obwarowań, przystosowany już do użycia broni palnej i wzmocniony trzema narożnymi, półokrągłymi bastejami, otwartymi od strony wewnętrznej. Brama główna znajdowała się po stronie południowo – zachodniej w wysuniętym pod skosem budynku bramnym przed którym umieszczono drewniany most przerzucony ponad nawodnioną fosą.

Stan obecny

   Z pierwotnego klasztoru cysterskiego do dnia dzisiejszego nie zachowały się nawet fundamenty. Najstarszym widocznym elementem są ziemne wały obronne usypane w czasach Stefana Batorego, choć możliwe iż częściowo pochodzą z czasów krzyżackich.

pokaż zabytek na mapie

powrót do indeksu alfabetycznego

bibliografia:
Borowski T., Miasta, zamki i klasztory. Inflanty, Warszawa 2010.
Tuulse A., Die Burgen in Estland und Lettland, Dorpat 1942.