Historia
Zamek Marienburg powstał w pierwszej połowie XIV wieku, prawdopodobnie około 1342 roku, kiedy to zakon krzyżacki wraz z biskupstwem dorpackim starał się zabezpieczyć wschodnią granicę Inflant. Była to jedna z najbardziej wysuniętych na wschód warowni zakonnych, stanowiła centrum granicznej komturii. Godność pierwszego komtura zamku otrzymał Arnold von Vietinghoff, późniejszy mistrz krajowy Inflant. Miejscowi dowódcy należeli także do nieformalnej rady dostojników zakonnych, która stanowiła ciało doradcze mistrzów inflanckich.
Pod koniec XIV stulecia zamek został spalony przez wojska litewskie Witolda. Zniszczenia nie mogły być jednak duże, gdyż warownia zachowała swoje znaczenie militarne. Dodatkowo była modernizowana w XV i XVI wieku, przez co uchodziła za jedną z najpotężniejszych strażnic wschodniej granicy. Pomimo tego w 1560 roku zamek został zajęty bez walki przez wojska Iwana Groźnego. Po jego pokonaniu, na ponad 60 lat warownię zajęli Polacy, a następnie od 1629 roku Szwedzi. Nie ulegała ona zniszczeniu, lecz nawet uzyskała dodatkowe ziemne fortyfikacje bastionowe. Kres Marienburga nastąpił w 1702 roku, kiedy to broniący go garnizon szwedzki, nie chcąc przejęcia zamku przez Rosjan, postanowił wysadzić w powietrze większość zabudowań. Wśród wziętych wtedy do niewoli mieszkańców przyzamkowej osady była m.in. Marta Skowrońska, przyszła żona cara Piotra I, a następnie jako Katarzyna I, cesarzowa Rosji. Natomiast zniszczony zamek utracił znaczenie i obrócił się w ruinę, tym szybciej zanikającą iż rozbieraną dodatkowo na materiał budowlany.
Architektura
Zamek wzniesiono na wyspie położonej na jeziorze, nieopodal zdobytego wcześniej pogańskiego grodu. Składał się z zamku górnego, siedziby konwentu o czteroskrzydłowej zabudowie z wszystkimi wymaganymi przez zakonną regułę pomieszczeniami. Na pierwszym piętrze w skrzydle północnym mieściła się kaplica, a prawdopodobnie w południowo – zachodnim narożu znajdowała się wieża obronna. Na piętrze musiały tez znajdować się wszystkie inne wymagane przez regułę pomieszczenia, takie jak np. dormitorium czy refektarz, natomiast tradycyjnie w przyziemiu zapewne mieściły się pomieszczenia gospodarcze: spiżarnie, kuchnia, piekarnia, czy browar. Najwyższa kondygnacja poddasza najpewniej podobnie jak w innych zamkach zakonnych pełniła rolę spichlerza oraz służyła celom obronnym.
Główną część zamku wzniesiono z kamienia i cegły, zewnętrzne obwarowania głównie z kamienia polnego. Posiadał on dwa przedzamcza z co najmniej pięcioma basztami. W późniejszym okresie było ich nawet 8-10. Starsze XIV-wieczne baszty były zapewne na planie kwadratu; nowsze, XV/XVI-wieczne, cylindryczne przystosowano do użycia broni palnej. Na terenie przedzamcza północnego znajdowała się główna wieża bramna od której prowadziła droga do drewnianego, częściowo zwodzonego mostu. Po drugiej stronie funkcjonowała przyzamkowa osada rzemieślniczo – handlowa.
Stan obecny
Do dziś z niegdyś wielkiej warowni przetrwały jedynie rozsiane po wyspie fragmenty baszt, murów i zabudowań. Odbywają się wśród nich imprezy plenerowe, funkcjonuje także park rekreacyjny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Borowski T., Miasta, zamki i klasztory. Inflanty, Warszawa 2010.
Tuulse A., Die Burgen in Estland und Lettland, Dorpat 1942.