Historia
Pierwszy zamek w biskupiej osadzie Hasenpoth powstał najwcześniej z inicjatywy krzyżackiego mistrza krajowego Inflant, Dietricha von Grüningena, między 1247 a 1249 rokiem lub najdalej pod koniec XIII wieku, być może za rządów mistrza Konrada von Hattstein lub jego następcy Balthasara Holte. Jego głównym zadaniem było strzeżenie południowej części szlaku, łączącego Prusy z Inflantami. Stanowił też prostą bazę wypadową do dalszych działań militarnych oraz handlowych.
Z powodu odrzucenia chrześcijaństwa przez litewskiego króla Mendoga i porażki wojsk zakonnych pod Durben w 1260 roku, zarówno w Prusach, jak i w Inflantach wybuchły wielkie pogańskie powstania, a drogi stały się niebezpieczne. Wtedy też, około 1295 roku, biskup kurlandzki i kurlandzka kapituła katedralna zdecydowali się przenieść swą siedzibę bardziej na północ, właśnie do Hasenpoth, przekazanego niewiele wcześniej przez zakon biskupstwu. Biskup kurlandzki jednak już parę lat później przeniósł się do Pilten, a Hasenpoth pozostało w rękach kurlandzkiej kapituły katedralnej. W jej rękach w XIV i XV wieku zamek nieco zyskał na znaczeniu jako siedziba mieszkalna i został rozbudowany o dodatkowe skrzydło, znacznie powiększone pod koniec średniowiecza.
W XVI wieku zamek przeszedł w prywatne ręce i był już wtedy opisywany jako spichlerz. Wraz z miastem niszczony był kilkukrotnie podczas wojen polsko-szwedzkich. W 1665 roku został wyremontowany i stacjonował w nim garnizon księcia Jakuba Kettlera, lennika Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Po jego śmierci w 1682 przeszedł w ręce Michała Fryderyka Nolde, który dokonał przebudowy, wznosząc kolejne skrzydło zamkowe. W kolejnych wiekach zamek stopniowo tracił na znaczeniu i był jedynie częściowo zamieszkiwany. Ostatecznie opuszczony w latach 70-tych XX stulecia i spustoszony pożarem z 1983 roku, popadł w ruinę.
Architektura
Zamek zbudowany został na niewysokim wzniesieniu o stosunkowo stromych stokach, po zachodniej stronie rzeki Tebra, być może już w średniowieczu rozlanej w okolicy na kilka jezior. Utworzono go z kamienia polnego i łamanego, przy niewielkim wykorzystaniu cegieł. Posiadał prosty i regularny kształt, typowy dla wielu zamków inflanckich. Charakterystyczny był obszerny dziedziniec, w planie zbliżony do kwadratu o wymiarach około 41 x 38 metrów, na którym mogły zatrzymywać się wozy kupieckie, oddziały wojskowe, czy tez inni podróżnicy.
Pierwotnie zabudowę mieszkalną zamku stanowił jedynie masywny budynek o kwadratowym rzucie, wpasowany w południowo – wschodni narożniku muru obronnego. Być może miał on formę wieżową, o ile przewyższał sąsiednie kurtyny muru. W XIV lub XV wieku do zewnętrznej elewacji wschodniej kurtyny, w jej południowej części, dobudowany został trójprzestrzenny dom mieszkalny. Jeszcze przed końcem XV wieku przedłużono go w stronę północną, tak że utworzył uskok muru z kurtyną północną, i podwyższono o dodatkowa kondygnację.
Główna brama wjazdowa do zamku prawdopodobnie znajdowała się w południowej kurtynie muru, gdzie zabezpieczał ją najstarszy budynek, choć nie mógł on pełnić roli flankującej z racji umieszczenia całego obwodu wewnątrz dziedzińca. Dodatkowa furta ułatwiająca komunikację mogła się znajdować w kurtynie zachodniej lub północnej. Żaden z wjazdów na teren dziedzińca zapewne nie miał zbyt wyrafinowanych zabezpieczeń i ograniczony był do portalu zamykanego wrotami lub co najwyżej zwodzonym mostem.
Stan obecny
Zamek zachował do czasów współczesnych swoją podstawową bryłę architektoniczną, mimo iż był mocno przebudowany, a obecnie jest w dużej części zrujnowany. Jego pierwotny wygląd zakłócają przede wszystkim duże prostokątne okna przebite w późniejszym okresie. Nowożytne jest także skrzydło południowe, za wyjątkiem średniowiecznego muru obwodowego, do którego zostało przystawione. W skrzydle wschodnim od strony dziedzińca widoczny jest ostrołuczny portal. W latach 90-tych XX przeprowadzono jedynie niewielkie prace naprawcze, zadaszając fragment zamku przy bramie głównej, stanowiący część najstarszego zamku z XIII wieku.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Borowski T., Miasta, zamki i klasztory. Inflanty, Warszawa 2010.
Herrmann C., Burgen in Livland, Petersberg 2023.
Tuulse A., Die Burgen in Estland und Lettland, Dorpat 1942.