Historia
Najstarsze obwarowania na wyspie jeziora Lough Outer zbudowane zostały w latach 20-tych XIII wieku, w celu kontrolowania pobliskiego szlaku wodnego i lądowego. W pierwszej fazie prac budowlanych wzniesiono parter i pierwsze piętro wieży, natomiast w drugiej dobudowano dwa kolejne piętra i aneks z klatką schodową. Za całość inwestycji prawdopodobnie odpowiadał możny anglo-normański ród de Lacy, który zdobył wówczas okoliczne ziemie kosztem rodzimego klanu O’Rourke. Ewentualnie ukończenie wieży przypadło irlandzkiemu klanowi O’Reilly, po tym gdy wszedł w posiadanie okolicznych ziem na początku lat 30-tych XIII wieku.
W XIV wieku Cloughoughter było kilkukrotnie odnotowywane w rocznikarskich przekazach pisemnych, w większości w związku odwiecznymi porachunkami między irlandzkimi klanami. W 1327 roku wieża miała zostać zajęta przed oddział klanu O’Rourke, a następnie odbita przy zastosowaniu fortelu przez zbrojnych klanu O’Reilly, przebranych w chłopskie stroje celem zmylenia strażników. W 1369 roku w wieży osadzony miał zostać Philip O’Reilly, uwięziony i skuty łańcuchami przez własnych braci. Rok później więźniem w Cloughoughter był Manus O’Reilly, wzięty do niewoli przez synów Thomasa, syna Mahona O’Reilly’ego. W 1390 roku Manus O’Reilly miał zdołać uciec z Cloughoughter, lecz został wkrótce potem pojmany i zabity przez Mortagha O’Conora.
W początkach XVII wieku wieża oddana została w dzierżawę rodzinie Culme, po tym gdy klęską zakończył się bunt irlandzkich lordów Hugha O’Neilla i Hugha Roe O’Donnella. Cloughoughter uległo konfiskacie, a zarządcą wieży z ramienia angielskiego władcy został kapitan Hugh Culme. Irlandczykom pod wodzą Philipa O’Reilly udało się odzyskać Cloughoughter na początku powstania z 1641 roku. Wtedy też katoliccy konfederaci uwięzili w wieży protestanckiego biskupa Bedella i samego Hugha Culme. Osiem lat później w Cloughoughter umrzeć miał Eoghan Rua O’Neill, jeden z katolickich przywódców buntu. W 1653 roku wieżę zajęły wojska Olivera Cromwella, które następnie częściowo wysadziły ją w powietrze, celem uniemożliwienia ponownego wykorzystania militarnego.
Architektura
Wieża Cloughoughter wzniesiona została na niewielkiej, sztucznie utworzonej wyspie (gael. crannóg), majacej wymiary około 58 x 42 metry i dłuższą oś północ – południe. Wyspę usytuowano w pobliżu południowo – wschodniego brzegu jeziora Lough Outer, będącego częścią szeroko rozlanej i rozgałęzionej rzeki Erne. Najwyższy punkt wyspy znajdował się jakieś 3 metry nad poziomem wody w okresie letnim. Mogła ona być umocniona przy wykorzystaniu mniejszych i większych pali, wbijanych zaostrzonymi częściami w dno jeziora lub w kamienisty brzeg.
Wieża założona została na planie koła o średnicy 15,5 metrów, wyznaczonej przez mur szerokości około 2,5 metra, stosunkowo niegruby, jak na tak znaczne rozmiary budowli (dla porównania wieża z Nenagh uzyskała mur grubości 4,6 metra przy średnicy 16 metrów). Wieża Cloughoughter musiała być okazała, gdyż pełniła zarówno funkcje mieszkalne, gospodarcze, reprezentacyjne, jak i obronne, co wynikało z braku miejsca na wyspie na jakąkolwiek inną znaczniejszą konstrukcję. Uzyskała około 17-18 metrów wysokości do poziomu dookolnego chodnika straży w koronie muru. Chodnik chroniony był blankowanym przedpiersiem o wysokości około 1,8 metra i grubości 0,8 metra. Prawdopodbnie otaczał stożkowaty dach najwyższej kondygnacji. Wokół wieży funkcjonował nieduży dziedziniec, ograniczony murem obronnym poprowadzonym wzdłuż brzegów wyspy.
Przyziemie wieży miało posadzkę utworzoną z zaprawy. Przykryte było drewnianym stropem, podobnie jak trzy górne kondygnacje, również rozdzielone belkami osadzanymi do otworów w murze. W przyziemiu znajdowały się dwa szczelinowe otwory, szeroko rozglifione do osadzonych w grubości muru obwodowego wnęk. Od zewnętrz ujęte były ciosowymi ościeżami i zamknięte półkoliście lub płasko. Pomieszczenie przyziemia pierwotnie musiało pełnić funkcje gospodarcze, gdyż dostępne było jedynie z poziomu wyższego piętra. Ewentualnie w razie konieczności prowadzono z niego obronę przy użyciu wspomnianych dwóch otworów.
Na drugiej kondygnacji trzy otwory były szczelinowymi oknami, a trzy kolejne wejściami. Główny portal znajdował się po stronie południowo – zachodniej, na wysokości niecałych 5 metrów, gdzie musiał być poprzedzony zewnętrznymi drewnianymi schodami, dostępnymi z poziomu dziedzińca. Pozostałe wejścia najwyraźniej prowadziły do aneksu dostawionego od północy i do muru obronnego od strony południowo – wschodniej. Ze względu na najlepsze oświetlenie w całej wieży oraz łatwy dostęp, druga kondygnacja musiała pełnić rolę reprezentacyjnej auli. Dostęp do wyższych kondygnacji zapewniał wspomniany powyżej aneks, dobudowany od północnej strony, o czym świadczyłyby wystające z elewacji kamienie, osadzone na całej wysokości wieży.
Stan obecny
Wieża Cloughoughter do dnia dzisiejszego imponuje wysokością i masą murów. Zachowała się w pełnej wysokości, za wyjątkiem wysadzonego w powietrze odcinka po stronie południowej. Duża część otworów okiennych została przekształcona w okresie nowożytnym lub jest współczesną rekonstrukcją. Wstęp na teren zabytku jest wolny, ale zapewnić sobie trzeba przeprawę łodzią. Lokalni operatorzy prawdopodobnie odpłatnie umożliwiają transport w czasie dogodnych warunków pogodowych.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kirker S.K., Cloughoughter Castle, County Cavan, „The Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland”, Fifth Series, Vol. 1, No. 4/1890.
Salter M., The castles of Ulster, Malvern 2004.
Sweetman D., The Medieval Castles of Ireland, Woodbridge 2000.