Historia
Najstarsze obwarowania na wyspie jeziora Lough Outer zbudowane zostały w latach 20-tych XIII wieku, w celu kontrolowania pobliskiego szlaku wodnego i lądowego. W pierwszej fazie prac budowlanych wzniesiono parter i pierwsze piętro wieży, natomiast w drugiej, około 1226 roku, dobudowano dwa kolejne piętra i aneks z klatką schodową. Za całość inwestycji prawdopodobnie odpowiadał możny ród de Lacy, który zdobył wówczas okoliczne ziemie kosztem rodzimego klanu O’Rourke. Ewentualnie ukończenie wieży przypadło irlandzkiemu klanowi O’Reilly, po tym gdy wszedł w posiadanie okolicznych ziem na początku lat 30-tych XIII wieku.
W XIV wieku Cloughoughter było kilkukrotnie odnotowywane w rocznikarskich przekazach pisemnych, w większości w związku odwiecznymi porachunkami między irlandzkimi klanami. W 1327 roku wieża miała zostać zajęta przed oddział klanu O’Rourke, a następnie odbita przy zastosowaniu fortelu przez zbrojnych klanu O’Reilly, przebranych w chłopskie stroje celem zmylenia strażników. W 1369 roku w wieży osadzony miał zostać Philip O’Reilly, uwięziony i skuty łańcuchami przez własnych braci. Rok później więźniem w Cloughoughter był Manus O’Reilly, wzięty do niewoli przez synów Thomasa, syna Mahona O’Reilly’ego. W 1390 roku Manus O’Reilly miał zdołać uciec z Cloughoughter, lecz został wkrótce potem pojmany i zabity przez Mortagha O’Conora.
W początkach XVII wieku wieża oddana została w dzierżawę rodzinie Culme, po tym gdy klęską zakończył się bunt irlandzkich lordów Hugha O’Neilla i Hugha Roe O’Donnella. Cloughoughter uległo konfiskacie, a zarządcą wieży z ramienia angielskiego władcy został kapitan Hugh Culme. Irlandczykom pod wodzą Philipa O’Reilly udało się odzyskać Cloughoughter na początku powstania z 1641 roku. Wtedy też katoliccy konfederaci uwięzili w wieży protestanckiego biskupa Bedella i samego Hugha Culme. Osiem lat później w Cloughoughter umrzeć miał Eoghan Rua O’Neill, jeden z katolickich przywódców buntu. W 1653 roku wieżę zajęły wojska Olivera Cromwella, które następnie wysadziły ją częściowo w powietrze, celem uniemożliwienia późniejszego wykorzystania militarnego.
Architektura
Wieża Cloughoughter wzniesiona została na niewielkiej, sztucznie utworzonej wyspie (gael. crannóg), majacej wymiary około 58 x 42 metry i dłuższą oś północ – południe. Wyspę usytuowano w pobliżu południowo – wschodniego brzegu jeziora Lough Outer, będącego częścią szeroko rozlanej i rozgałęzionej rzeki Erne. Najwyższy punkt wyspy znajdował się jakieś 3 metry nad poziomem wody w okresie letnim. Mogła ona być umocniona przy wykorzystaniu mniejszych i większych pali, wbijanych zaostrzonymi częściami w dno jeziora lub w kamienisty brzeg.
Wieża założona została na planie koła o średnicy 15,5 metrów, wyznaczonej przez mur szerokości około 2,5 metra, stosunkowo niegruby, jak na tak znaczne rozmiary budowli (dla porównania wieża z Nenagh uzyskała mur grubości 4,6 metra przy średnicy 9,5 metra). Wieża Cloughoughter musiała być okazała, gdyż pełniła zarówno funkcje mieszkalne, gospodarcze, reprezentacyjne, jak i obronne, co wynikało z braku miejsca na wyspie na jakąkolwiek inną znaczniejszą konstrukcję. Uzyskała około 17-18 metrów wysokości do poziomu dookolnego chodnika straży w koronie muru. Chodnik chroniony był blankowanym przedpiersiem o wysokości około 1,8 metra i grubości 0,8 metra. Prawdopodbnie otaczał stożkowaty dach najwyższej kondygnacji. Wokół wieży funkcjonował nieduży dziedziniec, ograniczony murem obronnym poprowadzonym wzdłuż brzegów wyspy.
Przyziemie wieży miało posadzkę utworzoną z zaprawy. Przykryte było drewnianym stropem, podobnie jak trzy górne kondygnacje, również rozdzielone belkami osadzanymi do otworów w murze. W przyziemiu znajdowały się dwa szczelinowe otwory, szeroko rozglifione do osadzonych w grubości muru obwodowego wnęk. Od zewnętrz ujęte były ciosowymi ościeżami i zamknięte półkoliście lub płasko. Pomieszczenie przyziemia pierwotnie musiało pełnić funkcje gospodarcze, gdyż dostępne było jedynie z poziomu wyższego piętra. Ewentualnie w razie konieczności prowadzono z niego obronę przy użyciu wspomnianych dwóch otworów.
Na drugiej kondygnacji trzy otwory były szczelinowymi oknami, a trzy kolejne wejściami. Główny portal znajdował się po stronie południowo – zachodniej, na wysokości niecałych 5 metrów, gdzie musiał być poprzedzony zewnętrznymi drewnianymi schodami, dostępnymi z poziomu dziedzińca. Pozostałe wejścia najwyraźniej prowadziły do aneksu dostawionego od północy i do muru obronnego od strony południowo – wschodniej. Ze względu na najlepsze oświetlenie w całej wieży oraz łatwy dostęp, druga kondygnacja musiała pełnić rolę reprezentacyjnej auli. Dostęp do wyższych kondygnacji zapewniał wspomniany powyżej aneks, dobudowany od północnej strony, o czym świadczyłyby wystające z elewacji kamienie, osadzone na całej wysokości wieży.
Stan obecny
Wieża Cloughoughter, do dnia dzisiejszego imponująca wysokością i masą murów, zachowała się w pełnej wysokości, za wyjątkiem wysadzonego w powietrze odcinka po stronie południowej. Duża część otworów okiennych została przekształcona w okresie nowożytnym lub jest współczesną rekonstrukcją. Wstęp na teren zabytku jest wolny, ale zapewnić sobie trzeba przeprawę łodzią. Lokalni operatorzy prawdopodobnie odpłatnie umożliwiają transport w czasie dogodnych warunków pogodowych.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Kirker S.K., Cloughoughter Castle, County Cavan, „The Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland”, Fifth Series, Vol. 1, No. 4/1890.
Salter M., The castles of Ulster, Malvern 2004.
Sweetman D., The Medieval Castles of Ireland, Woodbridge 2000.