Historia
Wieża Ballyshawnmore zbudowana została pod koniec średniowiecza, w późnych latach XV wieku lub na początku XVI stulecia. Powstała z fundacji rodu Butlerów, prawdopodobnie z powodu chęci zastąpienia zniszczonego w XIV wieku zamku w pobliskim Gowran. Własność Butlerów wieża stanowiła do połowy XVII wieku. Wówczas to, w trakcie walk irlandzkich katolików z angielskimi protestantami, została zajęta przez wojska Olivera Cromwella.
Architektura
Ballyshawnmore wzniesione zostało jako średniej wielkości wieża mieszkalna, utworzona na planie prostokąta o długości 10,5 metra i szerokości 8,5 metra. Mury najmasywniejsze utworzono tradycyjnie w przyziemiu, gdzie w części cokołowej ściany otrzymały charakterystyczne pochyłe elewacje zewnętrzne. Zwieńczenie wieży miało formę przedpiersia z chodnikiem straży otaczającym dach najwyższej kondygnacji, przy czym północna część wieży została wywyższona o jedną kondygnację, tworzącą wąską platformę obronną nad fasadą.
Mury wieży rozdzieliły niesymetrycznie porozmieszczane szczelinowe otwory strzeleckie i doświetlające oraz wąskie okna. Część ze szczelinowych otworów strzeleckich uzyskała okrągłe poszerzenia dla ręcznej broni palnej. Największe, dwudzielne otwory okienne umieszczono na najwyższym piętrze. Ich ościeża oprofilowano, a zakończone w ośle łuki archiwolty ujęto płaskorzeźbionymi obramieniami, nad którymi osadzono gzymsy okapowe. Najbardziej okazałe okno umieszczono w ścianie północnej. Zostało ono podzielone laskowaniem w pionie oraz poprzecznie, tak że utworzono cztery prześwity, każdy zamknięty łukiem w ośli grzbiet.
Wejście do wieży znajdowało się na poziomie gruntu, w północnej części ściany wschodniej. Jego ochronę zapewniał wykusz machikułowy nadwieszony na najwyższej kondygnacji. Kolejny wykusz znajdował się w elewacji południowej, ale mógł on służyć już jedynie jako latryna. Portal zapewne zamykano żelazną kratą, operującą ruchem wahadłowym i blokowaną łańcuchem przeciąganym przez otwór w murze. Wejście wiodło do korytarzowego przedsionka w grubości muru. Był on połączony z boku z klatką schodową, ale nie posiadał wnęki ani komory dla strażnika bądź odźwiernego. Na wprost przedsionek prowadził do głównego pomieszczenia przyziemia.
Wnętrze wieży podzielone zostało na pięć kondygnacji. Każdą z nich zajmowało jedno duże pomieszczenie wypełniające całą przestrzeń pomiędzy murami obwodowymi. W grubości murów znajdowały się klatki schodowe oraz korytarze i wąskie komory, zapewniające dojście do latryn i otworów strzeleckich. Otwory okienne w przyziemiu były obustronnie rozglifione, na wyższych kondygnacjach mieszkalnych osadzone w szerokich wnękach z bocznymi kamiennymi siedziskami. Ogrzewanie pomieszczeń mieszkalnych zapewniały kominki. Wystrój uzupełniały mniejsze wnęki ścienne stanowiące rodzaj półek lub schowków.
Stan obecny
Wieża zachowała pełen obwód murów o prawie całkowitej wysokości, za wyjątkiem zdegradowanego przedpiersia. Budynek nie jest dziś zadaszony i prawdopodobnie nie ma możliwości wejścia do wnętrza, ale znajduje się tuż obok drogi z której jest doskonale widoczny. Zachowały się późnogotyckie otwory okienne, w tym okazałe maswerkowe okno północne. Po stronie wschodniej widoczne są pozostałości wykusza machikułowego, w elewacji południowej pozostały dwie konsole po wykuszu latrynowym. Niestety przyziemie północnej elewacji przysłania współczesna przybudówka garażowa, do której przepruto w średniowiecznym murze przejście.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The castles of Leinster, Malvern 2004.