Historia
Wieża wzniesiona została przez rodzinę Nagles pod sam koniec XVI wieku. Zamieszkiwana miała być aż do XIX stulecia, kiedy to przy jej elewacji północnej dobudowany został wygodniejszy dom mieszkalny. Z czasem również on został porzucony, a całość popadła w zaniedbanie i częściową ruinę, co niestety przyczyniło się do zniszczenia płaskorzeźbionej postaci Sheela na Gig, jaka znajdowała się w pobliżu wejścia do wieży (prawdopodobnie uległa celowemu zniszczeniu ze strony zabobonnego mieszkańca wsi).
Architektura
Wieżę zbudowano w dolinie rzeki Awbeg, po północnej stronie jej koryta. Założona została na rzucie średniej wielkości prostokąta o długości 11,6 metrów i szerokości 8,2 metra. Posiadała wszystkie cechy typowe dla starszych średniowiecznych wież mieszkalnych z terenu Irlandii. Część cokołowa otrzymała pochyłe zewnętrzne elewacje na poziomie gdzie mury były najgrubsze, narożniki budynku wzmocniono większymi i lepiej opracowanymi ciosami, ściany przepruto natomiast w większości niewielkimi, nieregularnie rozmieszczonymi otworami. Większe okna dzielone kamiennymi krzyżami i zwieńczone łukami w tak zwane ośle grzbiety umieszczono jedynie na głównej kondygnacji mieszkalnej. Podobnie jak w Ballynahow, wiele z otworów doświetlających flankowanych było drobnymi otworami strzeleckimi dla ręcznej broni palnej. Na dwóch z przeciwległych narożników murów nadwieszono wykusze machikułowe, z których każdy zabezpieczał fragment dwóch elewacji.
Nietypową i charakterystyczną cechą wieży Ballynamona było umieszczenie na każdym licu zewnętrznej elewacji trójkątnej wnęki, która w miarę wznoszenia zwężała się i wgłębiała w ścianę, osiągając kraniec na poziomie drugiego piętra. W ścianie południowej trójkątna wnęka stanowiła część wybrzuszenia elewacji, po bokach której umieszczono koliste otwory strzeleckie, dające możliwość flankowego ostrzału wzdłuż ściany. Z pozostałych stron wieży z nieznanych przyczyn nie zastosowano już wybrzuszeń z otworami strzeleckimi ponad trójkątnymi wnękami, przez co ich znaczenie zapewne ograniczało się do funkcji ozdobnych.
Wejście do wieży utworzono na poziomie gruntu w krótkiej ścianie wschodniej. Jego zabezpieczeniem był wykusz nadwieszony na najwyższej kondygnacji oraz żelazna krata chowana do wnęki uskokowego, ostrołucznego portalu, gdzie była blokowana żelaznym łańcuchem. Za wejściem znajdował się w grubości muru stosunkowo obszerny przedsionek, połączony ze spiralną klatką schodową w narożniku południowo – wschodnim. Główne, przykryte stropem pomieszczenie przyziemia zajmowało środkową i zachodnią część wieży. Pierwotnie doświetlane było jedynie szczelinowymi otworami. Spośród nich zachodni, a pierwotnie być może także północny i południowy, flankowany był dwoma mniejszymi otworami przeznaczonymi dla ręcznej broni palnej.
Żadne z pięter wieży nie zostało nad głównymi pomieszczeniami podsklepione. Kondygnacja druga, podobnie jak przyziemie, musiała pełnić funkcje gospodarcze, ze względu na nie najlepsze oświetlenie. Funkcję mieszkalną miała kondygnacja trzecia z dwoma dużymi czworobocznymi oknami oświetlającymi od północy i południa zachodnią część komnaty. W grubości muru południowego na tym poziomie znajdował się wąski korytarz z otworami strzeleckimi, dostępny prosto z klatki schodowej. Kolejne komory w grubościach murów znajdowały się na zachodzie i północy, a największe pomieszczenie w grubości muru wypełniało wschodnią część piętra. Kondygnacja czwarta zapewniała dostęp do wszystkich wykuszy machikułowych wieży.
Stan obecny
Wieża jest dziś praktycznie w całości zachowaną, nieco zaniedbaną, niezadaszoną budowlą. Od chwili powstania nie była poddawana znaczącym przekształceniom, choć kilka z pierwotnych otworów okiennych i strzeleckich zostało zmodernizowanych lub uległo zniszczeniu na przestrzeni wieków. Zmiany te wprowadzono zwłaszcza na poziomie przyziemia w ścianach północnej i południowej. Do dnia dzisiejszego przetrwały uszkodzone narożne wykusze oraz wykusz nad wejściem. Wciąż widoczne są duże późnogotyckie okna na głównej kondygnacji mieszkalnej, jak również charakterystyczne wnęki na każdej z elewacji zewnętrznych. Warto zwrócić uwagę na płaskorzeźbione detale zdobienia portalu wejściowego wieży.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Cotter E., Heritage Castles of County Cork, Cork 2017.
Salter M., The castles of South Munster, Malvern 2004.