Historia
Grobowiec w Ballygraney (gael. Baile na Gréine) zbudowany został w okresie neolitu, około 4000-2000 roku p.n.e. Wzniesiony został przez zamieszkującą wówczas Irlandię społeczność pasterską, która musiała już posiadać podział klanowy z przypisaniem do konkretnego terytorium i ograniczony koczowniczy tryb życia, a w efekcie przywiązanie do ziemi oraz organizację potrzebną do wznoszenia dużych, czasochłonnych budowli. Nie wiadomo jak długo grobowiec w Ballygraney pełnił pierwotną funkcję, ani czy był wtórnie wykorzystywany później niż w epoce kamienia.
Architektura
Centralnym punktem grobowca była utworzona z kamieni eratycznych komora o wielkości w planie 2,6 x 1,8 metra. Do utworzenia jej ścian wybrano płaskie i relatywnie wąskie kamienie. Po jednym takim bloku tworzyło ściany północną, zachodnią i południową, przy czym przestrzenie między nimi mogły być uzupełniane mniejszymi kamieniami o bardziej owalnych formach, łatwo dostępnymi ze względu na zajmującą niegdyś okoliczne tereny morenę lodowcową. Wszystkie kamienie układano na sucho, bez użycia zaprawy, polegając jedynie na ich w miarę dokładnym dopasowaniu.
Wysokość komory grobowej sięgała nieco ponad jeden metr, nie pozwalała więc na pełne wyprostowanie, ale przebywanie w niej ograniczone było tylko do momentu pochówku. Zadaszenie komory utworzono z gigantycznego głazu o wymiarach 3,5 x 2,9 x 1 metr i ciężarze co najmniej 6 ton, posiadającego bardzo wygładzone przez lodowiec krawędzie. Jego powierzchnia nie była opracowywana przez budowniczych, został jedynie dobrany ze względu na odpowiednią wielkość.
Wejście do komory grobowej o szerokości około 2,4 metra umieszczono po stronie wschodniej, gdzie było flankowane dwoma tzw. kamieniami portalowymi. Jego zlokalizowanie na wschodzące słońce zapewne nie było przypadkowe. Po złożeniu ciał we wnętrzu przestrzeń między kamieniami portalowymi zamknięto kamienną płytą, a następnie całość pokryto kamienno – ziemnym kopcem (cairn). Kopiec ten prawdopodobnie posiadał z grubsza kolisty lub owalny kształt.
Stan obecny
Do czasów współczesnych zachował się dolmen, pierwotnie pełniący funkcję komory grobowej. Obecnie jest on wtopiony w kamienny mur ogrodzenia polnego i częściowo zarośnięty niską roślinnością, ale ogólnie przetrwał w dobrym stanie, zwłaszcza, że gigantyczny kamień zadaszenia wciąż usytuowany jest na swym pierwotnym miejscu. Mniejsze kamienie przylegające do komory grobowej prawdopodobnie są pozostałościami nie zachowanego kopca (cairn). Zabytek znajduje się na prywatnym terenie, do jego obejrzenia może więc być wymagana zgoda miejscowych właścicieli.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Brindley A., Kilfeather A., Archaeological inventory of County Carlow, Dublin 1993.
Feeley J.M., Carlow Dolmens, Bagenalstown 2005.