Historia
Osada Ballycahill (gael. Belach Achaill) odnotowana została w źródłach pisanych po raz pierwszy już w 964 roku. Kościół w „Balihaghyl” wspomniany został w 1297 roku. W formie murowanej przypuszczalnie zbudowany został około połowy XIII wieku. Jego dochód wyceniono pod koniec tamtego stulecia tylko na cztery marki rocznie, chociaż poprzednio był wart osiem marek. Spadek ten mógł wynikać ze zniszczeń spowodowanych wcześniejszym najazdem Toirdhealbhacha Ó Briaina. Kościół prawdopodobnie przetrwał okres reformacji oraz walk irlandzko – angielskich z połowy XVII wieku. Porzucony został najdalej w połowie XVIII stulecia.
Architektura
Kościół posiadał układ typowy dla wczesnogotyckich wiejskich budowli sakralnych. Składał się z pojedynczej, prostokątnej nawy, a także z krótszego i zapewne niższego prezbiterium po stronie wschodniej, utworzonego na rzucie zbliżonym do kwadratu, a więc zamkniętego ścianą prostą. Dodatkowo od zachodu nawa przedłużona była aneksem, być może o formie wieżowej. Zapewne pełnił on funkcje mieszkalne dla miejscowego plebana.
Cechą charakterystyczną kościoła były jego cechy obronne. Ostrołuczny, pozbawiony zdobień portal, wiodący do nawy od południa, chroniony był wykuszem machikułowym, nadwieszonym na trzech uskokowych konsolach tuż nad wejściem. Ponadto drzwi w portalu można było blokować dwoma ryglami, zasuwanymi do otworów w grubości muru obwodowego nawy. Być może podobny portal z otworami na rygle znajdował się w ścianie północnej nawy. Do pomieszczenia plebana na zachodzie wiodło osobne wejście południowe z prostym nadprożem.
Otwory okienne kościoła prawdopodobnie były niewielkich rozmiarów i nieliczne, aby nie umniejszać obronności budowli. Podobnie jak portal wejściowy mogły być ostrołucznie zamknięte. Aby zwiększyć ilość wpadającego światła przez wąskie prześwity, okna najpewniej zostały rozglifione. Tradycyjnie wyróżnione mogło zostać dekoracyjnością lub wielkością okno lub triada okien w murze wschodnim prezbiterium, ze względu na doświetlanie głównego ołtarza.
Stan obecny
Kościół znajduje się dziś w stanie zaawansowanej ruiny, w dużej części porośniętej gęstym bluszczem. Zachowały się przede wszystkim mury obwodowe korpusu nawowego, natomiast pozostałości prezbiterium zarysowane są jedynie na poziomie gruntu. Najciekawszym elementem kościoła jest wykusz machikułowy oraz portal z otworami na rygle, oba widoczne od strony szosy po stronie południowej. Przetrwały też mury dolnej części zachodniego aneksu wraz z portalem wejściowym. Wstęp na teren kościoła jest wolny.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
O’Rahilly T.F., Notes on Irish place-names, „Hermathena”, Vol. 23, No. 48 (1933).