Historia
Wieża Ballybur zbudowana została około trzeciej ćwierci lub na początku czwartej ćwierci XVI wieku, z fundacji zmarłego w 1588 roku Thomasa Comerforda. W 1654 roku jego potomek John Comerford miał brać udział w trakcie walk Irlandczyków z angielskimi wojskami Olivera Cromwella. Po spacyfikowaniu niepokojów Comerfordowie zostali wygnani do gaelickiej enklawy w Connacht, Ballybur zaś przyznane zostało rodzinie Manseragh. W XIX stuleciu wieża należała do rodziny Deigan, następnie do Marnellów, by ostatecznie zostać odrestaurowaną w drugiej połowie XX wieku przez małżeństwo Greyów.
Architektura
Wieża założona została na rzucie prostokąta o wymiarach 11,4 x 9 metrów, z murami o grubości wynoszącej w przyziemiu 2,1 metra. Powyżej sięgającej pierwszego piętra części cokołowej, o typowych dla budowli anglo-normańskich pochyłych elewacjach, grubość murów zmniejszono. Wysokość osiągnęła pięć kondygnacji, nad którymi koronę murów zwieńczono dookolnym chodnikiem straży ukrytym za blankowanym przedpiersie. W narożniku południowo – zachodnim osadzono obłą bartyzanę, natomiast po przeciwnej stronie nadbudowano czworoboczną narożną wieżyczkę o funkcji obserwacyjno – strażniczej. Dodatkowo po stronie północnej na przedpiersiu nadwieszono wykusz machikułowy, zlokalizowany dokładnie nad wejściem do wieży.
Mury wieży wzniesione zostały z eratyków, układanych w miarę regularne warstwy i uzupełnianych drobnymi kamieniami. Narożniki budynku wzmocniono lepiej opracowanymi kwadrami, podobnie jak ościeża otworów okiennych, strzeleckich i wejściowych. Okna pierwotnie miały formę wysokich i wąskich szczelin o rozglifieniach skierowanych do wnętrza. Te które oświetlały pomieszczenia mieszkalne były nieco większe i zamknięte łukami w tzw. ośle grzbiety. Otwory strzeleckie umieszczono nie tylko w bokach wieży, ale w charakterystyczny dla irlandzkich wież mieszkalnych sposób również w samych narożnikach, celem zminimalizowania martwych pól ostrzału.
Wejście do wieży umieszczono w ostrołucznym portalu, w przyziemiu ściany północnej. Oprócz wspomnianego powyżej wykusza, jego ochronę zapewniała żelazna krata, otwierana i zamykana ruchem wahadłowym, blokowana żelaznym łańcuchem przeciąganym przez otwór w ościeżu i w kluczu archiwolty. Wewnątrz spośród pięciu kondygnacji podsklepiona została druga i czwarta, a pozostałe przykryte stropami. Komnaty mieszkalne na najwyższych piętrach ogrzewał kominek osadzony w ścianie wschodniej, z przewodem kominowym wysuniętym ryzalitowo i nadwieszonym na zewnętrznej elewacji. Komunikację pomiędzy kondygnacjami zapewniały proste i spiralne schody w grubości murów.
Stan obecny
Ballybur jest dziś w całości zachowaną późnośredniowieczną wieżą mieszkalną, z częściowo zrekonstruowanym blankowanym przedpiersiem i narożną bartyzaną oraz poddaszem. W okresie nowożytnym przekształcona i powiększona została część okien, ale zachowało się wiele pierwotnych otworów szczelinowych, zarówno prostych strzelnic jak i późnogotyckich okien z oślimi grzbietami. Oryginalny jest północny portal północny, wtórnie przebite zostało wejście po przeciwnej, południowej stronie przyziemia. Oryginalny jest również wykusz nad wejściem. Zabytek jest obecnie własnością prywatną z pokojami przeznaczonymi do wynajęcia. Zwiedzanie od strony zewnętrznej jest zapewne dozwolone.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The castles of Leinster, Malvern 2004.