Historia
Klasztor augustiański w Ballyboggan pod wezwaniem Trójcy Świętej ufundowany został przez Jordana de Cumin pod koniec XII wieku. Kościół i zabudowania klasztorne wzniesione zostały w XIII stuleciu, w momencie gdy do architektury zaczęła przenikać stylistyka wczesnogotycka. Pomimo pożaru z 1446 roku i problemów spowodowanych przez epidemie dżumy, konwent był u schyłku średniowiecza stosunkowo bogaty. Należał do grupy najwcześniej rozwiązanych klasztorów w diecezji Meath. Majątek konwentu w latach 30-tych XVI wieku otrzymał William Bermingham, jeden z sędziów dokonujących wyceny Ballyboggan. Prawdopodobnie był on spokrewniony z tamtejszym ostatnim przeorem Thomasem Berminghamem. Zabudowania i dobra ziemskie konwentu zostały w 1538 roku wydzierżawione lordowi Leonardowi Gray. Pomieszczenia klauzury miały dość szybko popaść w ruinę, utrzymywany w dobrym stanie był jedynie dawny kościół klasztorny, który służył jako parafialny. Ostatecznie jednak także i on najdalej w XVIII stuleciu został porzucony.
Architektura
Klasztor Trójcy Świętej znajdował się na lekko pagórkowatym terenie po północnej stronie rzeki Boyne, w pobliżu przeprawy na południowym – wschodzie. Zabudowania składały się z orientowanego względem stron świata kościoła (z lekkim odchyleniem prezbiterium ku północy) oraz usytuowanej po jego południowej stronie klauzury, otaczającej czworoboczny dziedziniec wirydarza. W pobliżu miał też funkcjonować młyn wodny, cmentarz, sad i ogrody. W części gospodarczej klasztoru zapewne znajdowały się pomieszczenia potrzebne do codziennego funkcjonowania konwentu (np. stajnie, spichrze, obory).
Kościół klasztorny był budowlą stosunkowo prostą, ale o okazałych rozmiarach, wynoszących około 58 metrów długości i 8 metrów szerokości. Składał się z pojedynczej nawy i nie wyodrębnionego architektonicznie prezbiterium, po stronie wschodniej zamkniętego ścianą prostą. Budowla posiadała również dwa ramiona transeptu. Kościół przykrywały dachy dwuspadowe, oparte na trójkątnych szczytach, przy czym nad nawą i prezbiterium mógł się znajdować wspólny dach.
Oświetlenie kościoła zapewniały wąskie i wysokie lancetowate okna z profilowanymi obramieniami, rozglifione po stronie wewnętrznej. Nieco szersze okno ostrołuczne oświetlało prezbiterium od strony wschodniej. Główne, największe okno nawy znajdowało się w ścianie zachodniej. Mogło ono być efektem gotyckiej przebudowy z okresu późnego średniowiecza. Elewacje zewnętrzne kościoła były proste, rozdzielone otworami maczulcowymi po wykorzystywanych w trakcie prac budowlanych rusztowaniach. W ścianie wschodniej szczyt oddzielony został od części z oknem gzymsem. Podobny gzyms posiadała także północna ściana prezbiterium oraz południowa ściana nawy, do której przylegać mógł krużganek.
Stan obecny
Do czasów współczesnych z zabudowań klasztoru zachowały się jedynie znacznie zdegradowane mury obwodowe kościoła. Przetrwała część nawy i prezbiterium oraz niewielkie pozostałości południowego ramienia transeptu. Spośród detali architektonicznych widocznych jest kilka południowych i północnych okien lancetowatych, częściowo zachowane okno wschodnie oraz dwie trójlistnie zamknięte wnęki grobowe w północnej ścianie prezbiterium.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., Abbeys and friaries of Ireland, Malvern 2009.
Scott B., The Dissolution of the Religious Houses the Tudor Diocese Meath, „Archivium Hibernicum”, Vol. 59/2005.