Historia
Klasztor pod wezwaniem św. Michała w Ballinskelligs (gael. Baile an Sceilg) miał zostać założony na przełomie XII i XIII wieku przez mnichów z odosobnionego Skellig Michael, którzy przyjęli regułę św. Augustyna. Nowy konwent nie posiadał znacznych dochodów ani znaczenia, choć jego zabudowania rozbudowywano w późnym okresie średniowiecza. Przeorowie z Ballinskelligs mogli mieć wpływ na archidiakonat Aghadoe. Byli poborcami podatków dla skarbnika z Ardfert i tamtejszych kanoników, którzy mieli prebendy w Aghadoe. Z tytułu tego mogli czerpać dochody wystarczające na fundację nowych zabudowań klasztornych lub przebudowę starszych.
Po kasacie klasztoru w okresie reformacji, dobra klasztoru wydzierżawione zostały w 1578 roku niejakiemu Gylesowi Clinsherowi. Następnie poaugustiańskie zabudowania przejmowały miejscowe rodziny Blake, Harding i Sigerson. Nie przejawiali oni większego zainteresowania ich stanem, przez co w 1841 roku fale morskie zniszczyły wschodnią część kościoła klasztornego. Kolejne partie zrujnowanej budowli morze zabrało w trakcie sztormów z drugiej połowy XIX wieku. Dalszą degradację powstrzymało dopiero wzniesienie w początkach XX stulecia betonowego falochronu na granicy plaży.
Architektura
Klasztor założony został nad brzegiem morza, na płaskim fragmencie lądu pomiędzy wzgórzami na zachodzie a wodami zatoki na wschodzie. Pierwotnie w XIII wieku jego jedynym większym murowanym budynkiem zapewne był tylko zorientowany względem stron świata kościół. W późniejszym okresie średniowiecza po jego południowe stronie dobudowany został prostokątny budynek, zamykający niewielki dziedziniec z krużgankiem, od zachodu połączony z kościołem kurtyną muru. Być może mieścił się w nim refektarz konwentu. Kolejne zabudowania stanęły po stronie wschodniej i dalej na południu, przy czym te ostatnie posiadały odmiennie umieszczoną oś.
Kościół klasztorny składał się z prostokątnej, bardzo mocno wydłużonej nawy (16,4 x 4,7 metra) oraz nietypowo szerszego od niej prezbiterium po stronie wschodniej, również założonego na planie prostokąta. Od północy z prezbiterium sąsiadować mogła niewielka ale piętrowa zakrystia. Obie główne części kościoła połączyła surowa, półkolista arkada tęczy, w okresie gotyku zastąpiona profilowaną, ostrołuczną archiwoltą osadzoną na gzymsach impostowych. Oświetlenie kościoła zapewniały wąskie okna lancetowate, szeroko rozglifione do wnętrza, gdzie wnęki okienne zamknięto łukami odcinkowymi. Wejście do nawy wiodło zarówno od północy, jak i od południa. Wewnątrz zachodnia część nawy oddzielona została poprzeczną ścianą. Utworzone w ten sposób pomieszczenie z własnym wejściem od południa, mogło stanowić najstarszą część mieszkalną klasztoru. Oświetlane było jednym małym oknem w ścianie północnej. Powyżej mogła mieścić się druga kondygnacja lub empora, oświetlana oknem od zachodu.
Do północno – zachodniego narożnika nawy kościoła dostawiony został późnogotycki prostokątny budynek o osi wzdłużnej na linii wschód – zachód. Mógł on pełnić rolę rezydencji przeora klasztoru lub ewentualnie domu dla gości. Posiadał dwie rozdzielone stropem osadzonym na wspornikach kondygnacje, z których górna dostępna była od wschodu przez półkolisty, sfazowany portal, po zewnętrznych drewnianych schodach. Do dolnej kondygnacji wejście prowadziło od południa. Oświetlenie zapewniały wąskie okna zamknięte łukami z oślimi grzbietami, w tym wschodnie dwudzielne.
Stan obecny
Do czasów współczesnych zachowała się zrujnowana środkowa i zachodnia część klasztoru, natomiast wschodnia zniszczona została całkowicie przez morskie fale. Z kościoła klasztornego przetrwały mury obwodowe nawy wraz z kilkoma XIII-wiecznymi oknami, arkada tęczy oraz niewielka część prezbiterium. Z późniejszego okresu średniowiecza pochodzą trzy ściany budynku uznawanego za refektarz i mniejsze odcinki murów po jego południowej stronie. Przetrwały także mury obwodowe budynku północno – zachodniego z późnogotyckimi oknami.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Lynch P.J., Some of the Antiquities around Ballinskelligs Bay, County Kerry, „The Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland”, Fifth Series, Vol. 32, No. 4, 1902.
Salter M., Abbeys and friaries of Ireland, Malvern 2009.