Historia
Wieża mieszkalna Ballinalacken (gael. Baile na Leachan) zbudowana została w XV wieku, w miejscu starej siedziby irlandzkiego klanu O’Connor. Prawdopodbnie jeszcze w okresie średniowiecza została przebudowana i powiększona. W drugiej połowie XVI wieku miejscowe dobra przeszły w ręce rodziny O’Brien. W latach 50-tych XVII wieku wieża uniknęła zniszczenia z rąk angielskich oddziałów Olivera Cromwella, jako że Daniel O’Brien, jej ówczesny właściciel, był protestantem. Co prawda utracił on Ballinalacken w 1667 roku na rzecz kapitana Hamiltona, w ramach karania irlandzkich rojalistów za walkę z angielskim parlamentem, ale wieżę jeszcze w XVII wieku odzyskali jego potomkowie. Przypuszczalnie pełniła ona funkcje mieszkalne do pierwszej połowy XIX stulecia, kiedy to O’Brienowie wybudowali w pobliżu wygodniejszą nowożytną siedzibę.
Architektura
Wieżę usytuowano na południowo – zachodniej krawędzi skalistego grzbietu o równoleżnikowej osi. Jego wyrównana szczytowa partia służyła jako przywieżowy dziedziniec o długości około 120 metrów i szerokości 30 metrów, zabezpieczony wysokimi skarpami, stromymi zwłaszcza od strony południowej. Wzdłuż krawędzi wzniesienia poprowadzony był kamienny mur, w którego linii bramę umieszczono po stronie zachodniej. Jej półkoliście zamknięty portal zabezpieczony był nadwieszonym na wspornikach machikułowym wykuszem.
Wieża mieszkalna zbudowana została na planie dość mocno wydłużonego prostokąta. Utworzyły ją dwie części, większa ale niższa zachodnia oraz mniejsza, wyższa o jedną kondygnację partia wschodnia, które musiały powstać w różnych etapach budowy, bowiem ich mury nie zostały przewiązane. Obie części wzniesiono z opracowanych bloków kamienia, z których największe wykorzystane zostały w dolnych partiach i do wzmocnienia narożników. Tradycyjnie mury masywnej partii cokołowej wyprowadzono pod skosem, a dopiero od poziomu pierwszego piętra pionowo. W elewacjach wieży utworzono przede wszystkim wysokie okna szczelinowe, niektóre zamykane w tzw. ośle grzbiety. Na wyższych kondygnacjach mury przepruto też oknami dwudzielnymi i trójdzielnym o czworobocznych obramieniach. Ponadto na ścianie zachodniej, północnej i wschodniej nadwieszono wykusze, z których wschodni osadzono dokładnie nad wejściem w przyziemiu. W zwieńczeniu wieży przebiegał chodnik straży, otaczający poddasze nad środkową i zachodnią częścią budowli. Wyższa część wschodnia mogła pełnić rolę strażniczej platformy z doskonałym oglądem najbliższej okolicy.
Wnętrze wieży na każdej górnej kondygnacji podzielone było na główną, większą komnatę zachodnią i mniejszą komorę wschodnią. W przyziemiu wejście otwierało się na korytarzowy przedsionek, połączony ze spiralną klatką schodową w grubości muru narożnika północno – wschodniego oraz z małą komorą przeznaczoną dla odźwiernego. Na wprost korytarz prowadził do pomieszczenia gospodarczego, słabo oświetlonego dwoma rozglifionymi do wnętrza szczelinami. Pomocniczą funkcję musiało mieć również podsklepione pomieszczenie drugiej kondygnacji. Pierwsze pomieszczenie mieszkalne zapewne znajdowało się na trzeciej kondygnacji, gdzie umieszczony był kominek i większe otwory okienne. Mieszkalna była też oddzielona drewnianym stropem czwarta kondygnacja.
Stan obecny
Smukła bryła wieży Ballinalacken zachowała się do czasów współczesnych praktycznie w pełnej wysokości, uszkodzone jest jedynie przedpiersie oraz niezadaszone poddasze. Wielodzielne okna utraciły środkowe laski, ale zachowały w dobrym stanie ościeża, przetrwały też trzy wykusze machikułowe. Pozbawione stropów wnętrze najpewniej nie jest obecnie oficjalnie dostępne ze względów bezpieczeństwa. W pobliskich zabudowaniach właścicieli zabytku funkcjonuje hotel z widokiem na wieżę.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Salter M., The castles of North Munster, Malvern 2004.