Historia
Wieża mieszkalna po południowej stronie Strangford Lough zbudowana została około pierwszej połowy XV wieku. Nazwana została od nazwiska rodziny Audley, która była jej właścicielami w drugiej połowie XVI wieku, choć nie wiadomo czy przyczyniła się do jej budowy. Audleyowie posiadali wieżę do 1646 roku, kiedy to sprzedali ją sąsiadowi, niejakiemu Bernardowi Ward. W pierwszej połowie XVIII wieku budowla była już porzucona i znajdowała się w stanie ruiny.
Architektura
Wieża zbudowana została na wysokim brzegu, opadającym po stronie wschodniej stromymi stokami ku cieśninie, oddzielającej Strangford Lough na północy od Morza Irlandzkiego na południowym – wschodzie. Także od północy i południa zbocza były znaczne, natomiast najłagodniejsze podejście prowadziło do wieży od zachodu. Pierwotnie wieża połączona była przy narożniku południowo – wschodnim i pośrodku ściany zachodniej z murem obronnym, wydzielającym nieduży dziedziniec o wymiarach 28 x 20 metrów. W jego obrębie w południowo – wschodnim narożniku znajdował się prostokątny w planie budynek, przypuszczalnie gospodarczego przeznaczenia ze względu na niewielkie rozmiary. Brama wjazdowa na dziedziniec znajdowała się tuż obok wieży, po jej zachodniej stronie.
Wieża zbudowana została na planie prostokąta o wymiarach 9,1 x 7,7 metra, ale jej bryłę powiększono o dwie ryzalitowe wieżyczki, umieszczone w narożnikach południowych. Zostały one wysunięte jedynie przed elewację południową rdzenia wieży, natomiast zlicowane ze ścianami wschodnią i zachodnią. Do formy czworobocznej wieżyczki strażniczo – obserwacyjnej podwyższony został również narożnik północno – zachodni i północno – wschodni wieży. Główna część budowli osiągnęła wysokość około 11 metrów, sięgającą do zwieńczenia blankowanego przedpiersia. Narożne wieżyczki przewyższały środkową część o około 2 metry.
Wejście do wieży utworzono na poziomie gruntu, w ścianie narożnej wieżyczki południowo – zachodniej. Jego ochronę zapewniał okazały machikuł, rozciągnięty półkolistą arkadą pomiędzy dwoma południowymi wieżyczkami. Ponadto mury wieży przebite zostały otworami okiennymi i strzeleckimi, w większości posiadającymi formę prostych, rozglifionych tylko do wnętrza szczelin (obustronnie rozglifione zostały otwory na poziomie przyziemia).
Portal wejściowy prowadził do niewielkiego przedsionka w grubości muru obwodowego, połączonego ze spiralną klatką schodową w wieżyczce południowo – zachodniej i z głównym pomieszczeniem przyziemia. To ostatnie doświetlane były tylko czterema szczelinowymi otworami, po jednym z każdej strony świata. W odróżnieniu od innych irlandzkich wież mieszkalnych, najniższa kondygnacja w Audley wyposażona była w półkę ścienną oraz w otwór z pochyłym kanałem, zapewne przeznaczony do usuwania nieczystości poza budynek. Ponadto parter nietypowo przykryty był drewnianym stropem zamiast sklepieniem.
Pierwsze piętro wieży wypełniała najbardziej reprezentacyjna komnata o charakterze mieszkalnym (hall). Kondygnację tą zwieńczono sklepieniem kolebkowym, natomiast okna wyposażono w boczne, kamienne siedziska, umieszczone tradycyjnie po bokach wnęk. Ogrzewanie pomieszczenia zapewniał kominek osadzony w ścianie zachodniej. Jako że znajdował się on w pobliżu półki ściennej oraz otworu na nieczystości, musiał być także wykorzystywany do gotowania. Z główną salą łączyła się mała komora w południowo – wschodniej wieżyczce, gdzie znajdowała się latryna.
Drugie, najwyższe piętro wieży prawdopodobnie służyło za sypialnię, choć nie było ogrzewane kominkiem. Podobnie jak niższa kondygnacja posiadało po jednym otworze w każdej ścianie oraz dostęp do latryny w narożnej wieżyczce. Jako, że z pewnością pełniło funkcje mieszkalne, o bardziej prywatnym charakterze niż pierwsze piętro, być może ogrzewanie najwyższej kondygnacji zapewniało otwarte palenisko lub żelazny koksownik, z którego dym ulatywałby przez powałę dachu. Cechą charakterystyczną najwyższego piętra była możliwość zamykania latryny ryglem zasuwanym do otworu w murze, być może służyła więc ona okazjonalnie za celę więzienną.
Stan obecny
Wieża zachowała się do czasów współczesnych w bardzo dobrym stanie, degradacji na przestrzeni wieków uległo jedynie przedpiersie i zwieńczenie niektórych narożnych wieżyczek (pełną wysokość zachowała wieżyczka północno – zachodnia). Budowla wyróżnia się sklepieniem nad pierwszym piętrem, zamiast zwyczajowo przesklepionego parteru, a także ryzalitowymi wieżyczkami nad którymi rozpostarto zachowany machikuł (podobnie jak w wieży Kilclief). W murach wieży wybito kilka nowożytnych otworów, ale uniknęła ona poważniejszych przekształceń.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Gillian E., Audley’s Castle, County Down, „The Castle Studies Group Journal”, 28/2014-2015.
Salter M., The castles of Ulster, Malvern 2004.
Sweetman D., The Medieval Castles of Ireland, Woodbridge 2000.