Historia
Wczesnogotycki kościół parafialny w Athenry zbudowany został po założeniu miasta na przełomie lat 30-tych i 40-tych XIII wieku przez anglo-normańskiego możnego, Meilera de Bermingham. W XIV wieku został powiększony o transept oraz być może wieżę. W 1485 roku podźwignięty został do rangi kolegiaty przez arcybiskupa Tuam, co mogło być związane z późnogotyckimi przekształceniami architektury kościoła. W 1574 roku budynek został spalony po zdobyciu miasta przez wojska earla Clanricarde. Pozostawał w ruinie do 1828 roku, kiedy to na miejscu średniowiecznego prezbiterium kościoła wzniesiono neogotycką budowlę, a także utworzono nową wieżę. Pozostałe części kościoła pozostawiono bez zmian.
Architektura
Kościół parafialny Athenry zbudowany został w północnej, najbardziej zurbanizowanej w średniowieczu części miasta, w pobliżu trójkątnego w planie placu rynkowego i położonego na północnym – wschodzie zamku. Kościół otoczony był cmentarzem, od zachodu ograniczonym ulicą wiodącą do bramy Północnej, a od wschodu drogą do bramy zamkowej. Zapewne już w średniowieczu cmentarz ogrodzony był murem lub płotem, w celu zabezpieczenia przed zwierzętami i oddzielenia przestrzeni sakralnej od świeckiej.
U schyłku średniowiecza kościół posiadał w planie kształt krzyża, na który składała się pojedyncza nawa, zbliżone do niej rozmiarami prezbiterium, na wschodzie zamknięte prostą ścianą, a także nawa poprzeczna (transept), usytuowana w miejscu połączenia nawy głównej z prezbiterium. Ponadto przed południowym wejściem do nawy funkcjonowała kruchta, a nad skrzyżowaniem naw znajdować się mogła czworoboczna wieża. Bryłę kościoła mogła uzupełniać zakrystia przy prezbiterium.
Oświetlenie kościoła prawdopodobnie początkowo zapewniały wczesnogotyckie okna, podobne do zastosowanych w pobliskim kościele dominikańskim, a więc dość wąskie i wysokie, lancetowate, szeroko rozglifione do wnętrza i tylko w niewielkim stopniu na zewnątrz. W XIV wieku w murach przebito szersze okna ostrołuczne, wypełnione dwudzielnymi maswerkami i wyposażone od zewnątrz w profilowane okapniki. Większe okna z bogatszymi maswerkami utworzono w północnej i południowej ścianie transeptu, a zapewne także we wschodniej ścianie prezbiterium, gdzie słońce musiało oświetlać ołtarz główny.
Stan obecny
Do czasów współczesnych zachowały się zrujnowane mury obwodowe XIII-wiecznej nawy oraz transeptu. W ich linii, zwłaszcza po stronie północnej, widoczne są liczne wyrwy i ubytki, a u podstawy porośnięte trawą pagórki zawierają zwalony materiał budowlany. W elewacji południowej zachowało się kilka gotyckich okien z odnawianymi maswerkami oraz portal wejściowy. W neogotyckiej części kościoła, zajmującej miejsce dawnego prezbiterium, obecnie znajdują się pomieszczenia Athenry Heritage Centre. Z XIX wieku pochodzi wieża na przecięciu naw.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Burgess A., Burke R., Mannion M., McKeon J., O’Connor L., Athenry medieval walled town. Past & present, Galway 2020.
Coyne F., Fitzpatrick M., The medieval town of Athenry, Dublin 2013.