Historia
Pierwsza siedziba mieszkalno – obronna mogła zostać zbudowana w Athcarne (gael. Áth Cairn) po przeprowadzonym w 1169 roku anglo-normańskim najeździe na Irlandię i związanym z nim początkiem napływowego osadnictwa. W Athcarne osiadła wówczas przybyła z Anglii rodzina de Bathe. Być może jej przedstawiciele w XV wieku przekształcili drewniano – ziemną budowlę w murowaną wieżę mieszkalną, co mogło się stać po wydanym w 1429 roku akcie króla Henryka VI, przyznającym donację w wysokości 10 funtów każdemu mężczyźnie w Pale, który w ciągu dziesięciu lat zbudował obronną siedzibę mieszkalną o określonych minimalnych wymiarach.
W 1590 roku sędzia William Bathe i jego żona Janet Dowdal sfinansowali budowę, czy też gruntowną przebudowę Athcarne. W 1649 roku wieża była jednym z kilku zamków zdobytych przez wojska Olivera Cromwella. Choć Luke Bath z Ackarne w 1662 roku oficjalnie uzyskał zwrot swych dóbr, mógł je odtąd jedynie dzierżawić od księcia Yorku. Dzierżawa ta wygasła w XVIII stuleciu, gdy ród Bathe zastąpiła w Athcarne rodzina Garnett. Następnie w latach 30-tych XIX wieku właścicielami wieży stali się Gernonowie, którzy dokonali gruntownej przebudowy domu w sąsiedztwie wieży oraz przekształcili samą wieżę. Po około stu latach rezydencja została opuszczona i popadła w ruinę.
Architektura
Athcarne założone zostało po zachodniej stronie rzeki Hurley. W XVI wieku było stosunkowo złożoną budowlą, jak na irlandzkie wieże mieszkalne. Składało się z głównego, prostokątnego bloku na planie prostokąta o wymiarach 9 x 7,5 metra, o dłuższych ścianach usytuowanych mniej więcej na osi północ – południe, z wysuniętą mniejszą czworoboczną wieżyczką przy narożniku północno – zachodnim. Dodatkowo przy wschodniej części ściany południowej znajdowało się prostokątne skrzydło o smukłych proporcjach i wymiarach 6,2 x 5,6 metra, ze ścianą wschodnią tworzącą uskok z murem głównego bloku wieży. Po zachodniej stronie wieży usytuowane mogły być dodatkowe zabudowania gospodarcze, mieszczące między innymi kuchnię.
Pierwotne wejście do wieży znajdowało się w narożnej wieżyczce północno – zachodniej. W niej też umieszczona była spiralna klatka schodowa łącząca przyziemie z trzema piętrami. Dodatkowe wejście znajdowało się na poziomie gruntu w skrzydle południowo – wschodnim. Zarówno w głównym bloku, jak i w południowo – wschodnim skrzydle, najniższe kondygnacje przykryte były kolebkowymi sklepieniami i doświetlone szczelinowymi, rozglifionymi do wnętrza otworami. Obydwie komory pełniły więc funkcje gospodarcze, zapewne głównie magazynowo – spiżarniane.
Trzy piętra wieży tradycyjnie mieściły pomieszczenia mieszkalne i reprezentacyjne. Część z nich była ogrzewana kominkami, posiadały też dostęp do latryn, osadzonych w pogrubionym murze narożnika północno – wschodniego. Latryny oraz klatka schodowa doświetlane były jedynie otworami szczelinowymi, natomiast do komnat mieszkalnych światło słoneczne wpadało większymi oknami. Każdy z trzech elementów Athcarne (główny blok, skrzydło południowo – wschodnie, wieżyczka schodowa) zwieńczony był blankowanym przedpiersiem chroniącym chodnik straży. Dodatkowo nad środkowym blokiem wieży znajdować się mogło poddasze.
Stan obecny
Athcarne jest dziś opuszczoną i zaniedbaną budowlą, ale z murami obwodowymi zachowanymi do pełnej wysokości. Najstarsza część zabytku sąsiaduje obecnie z ruiną budynku z pierwszej połowy XIX wieku. Sama wieża mieszkalna została przekształcona w okresie nowożytnym. Jej mury przeprute są dużymi oknami i wtórnymi otworami wejściowymi, ale zachowało się kilka oryginalnych otworów szczelinowych i ostrołuczny portal w przyziemu. Athcarne najpewniej nie jest przystosowane do zwiedzania, można jedynie obejrzeć zabytek z zewnątrz.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Athcarne Castle, „Dublin Penny Journal”, Vol. 1, No. 28, 1833.
Salter M., The castles of Leinster, Malvern 2004.