Historia
Wieża mieszkalna w Ardmayle, pierwotnie zwana Moyne, zbudowana została w późnych latach XV wieku lub w XVI stuleciu, z inicjatywy ówczesnych właścicieli ziemskich, rodziny Butler, prawdopodobnie w celu zastąpienia starszej siedziby, wczesnośredniowiecznego gródka (motte). W 1640 roku w Ardmayle odnotowany został w źródłach pisanych niejaki Theobald Butler, ale jego siedzibą była zapewne młodsza, renesansowa siedziba zbudowana w początkach XVII wieku. W wieży mieszkalnej Moyne zamieszkiwać miał natomiast Butler of Nodstown. Funkcje mieszkalne wieża przypuszczalnie pełniła do XVIII stulecia.
Architektura
Wieżę zbudowano na płaskim terenie lewego brzegu rzeki Suir, po wschodniej stronie otoczonego cmentarzem kościoła parafialnego i przeprawy. Założona została na planie czworoboku o wymiarach 11,2 x 9,2 metra, z murami pogrubionymi w przyziemiu, gdzie utworzono typowy dla architektury anglo-normańskiej pochyły cokół. Elewacje wieży były surowe, utworzone ze średniej wielkości kamienia opracowanego od strony lica i układanego jedynie z grubsza w regularne warstwy, przy narożnikach wzmocnionych większymi ciosami. Ściany przeprute były głównie otworami szczelinowymi, jedynie na najwyższej kondygnacji zastosowano większe okna.
Wnętrze wieży dzieliło się na cztery kondygnacje, z których dwie najniższe przykryte były płaskimi, drewnianymi stropami, a trakcie zwieńczona ostrołukową w przekroju kolebką. Czwarta, najwyższa kondygnacja zapewne także przykryta była stropem lub otwartą więźbą dachową nad dachem. Wejście znajdowało się na poziomie gruntu, pośrodku ściany północnej. Prowadziło ono do przedsionka w grubości muru, tradycyjnie połączonego z klatką schodową, która łączyła się z trzema górnymi piętrami. Przedsionek chroniony był otworem strzeleckim w suficie, tak zwaną mordownią.
Przyziemie wieży stanowiło jedno duże i wysokie pomieszczenie, doświetlane z trzech stron pięcioma szczelinowymi otworami o obustronnych rozglifieniach. Przestrzeń ta zapewne pełniła funkcje magazynowo – gospodarcze, jak w większości innych budowli tego typu. Jej cechą charakterystyczną były dwie wnęki z arkadami wypełniające ścianę wschodnią. Druga kondygnacja była niższa, ale jej otwory znajdowały się już w szerokich wnękach. Posiadała też półki ścienne oraz latrynę umieszczoną na końcu narożnego korytarzyka w grubości muru. Przypuszczalnie pomieszczenie to pełniło już funkcje mieszkalne, w odróżnieniu od podsklepionego ale ciemnego kolejnego piętra. Ciekawostką była ukryta komora dostępna z drugiej kondygnacji, przez wejście w podłodze przy korytarzyku latryny. Być może służyła ona za celę więzienną lub rodzaj schowka. Kończyła się ona kolejną latryną, a wejście do niej skonstruowano w ten sposób, iż mogło być przykrywane kamienną płytą. Najwygodniejsze warunki rezydencjonalne posiadało najwyższe piętro z oknami wyposażonymi w boczne siedziska.
Stan obecny
Wieża zachowała do dnia dzisiejszego mury obwodowe o wysokości sięgającej około 13 metrów. Zwieńczenie wieży oraz najwyższa kondygnacja uległy częściowej degradacji, widoczne są również wyrwy w miejscach niektórych otworów okiennych i wejścia, a także wykruszone narożniki i cokół. Zanikły drewniane stropy, ale wciąż widoczne jest sklepienie nad trzecią kondygnacją. Przy zachowaniu ostrożności można wspiąć się klatką schodową na najwyższe piętro oraz do ciasnych komór w grubości murów. Wieża stoi na terenie prywatnym, blisko drogi publicznej.
powrót do indeksu alfabetycznego
bibliografia:
Cairns C., The tower houses of county Tipperary, Dublin 1984.
Salter M., The castles of North Munster, Malvern 2004.